ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ (AI)

......ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ

Η επιστήμη κατατροπώνει τη θρησκεία - Ένα προφητικό βιβλίο από το 1935 και η σχέση του με το AI.. Το ριζοσπαστικό βιβλίο ενός Κύπριου Αιγυπτιώτη του 1935 και η σύγχρονη επανέκδοσή του με τη βοήθεια της Τεχνητής Νοημοσύνης.

ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ (AI)

ΜΗΝΑΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ

«Υπέρ πάσαν άλλην αρετήν είχε τάξει την ελευθερογνωμίαν, ουδέποτε φοβηθείς να εκφράση την γνώμην του δημοσία».

Από τη νεκρολογία για τον Αντώνη Χριστοδούλου, που δημοσιεύτηκε το 1938 στο περιοδικό «Παναιγύπτια» (14/5/1938).

Στα μέσα, περίπου, της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα, μία επίσκεψη στο υπόγειο του πατρικού μου σπιτιού στην Κάρπαθο, κατά τη διάρκεια του καλοκαιρινού διαλείμματος των σπουδών μου, φέρνει στο φως μια αναπάντεχη ανακάλυψη. Στα χέρια μου κρατώ ένα μικρό σε έκταση βιβλίο, με τον φαινομενικά παράδοξο τίτλο Ο Επιστημονικός θεός. Συγγραφέας του έργου ο Αντώνης Χριστοδούλου. Στις τελευταίες εσωτερικές σελίδες του φθαρμένου πονήματος, διαβάζω πως τυπώθηκε το 1935 στην πόλη Μιτ Γαμρ της Αιγύπτου, σε τριακόσια αριθμημένα αντίτυπα1. Μία ακόμα μεγαλύτερη έκπληξη έρχεται λίγα δευτερόλεπτα αργότερα, τη στιγμή που αντικρίζω την κτητορική σφραγίδα2 του προπάππου μου, Πολυχρόνη Χιώτη3, με ημερομηνία απόκτησης του βιβλίου στις 6 Απριλίου του 1947.

Η επιστήμη κατατροπώνει τη θρησκεία - Ένα προφητικό βιβλίο από το 1935 και η σχέση του με το AI

 ΜΗΝΑΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ

Ξεκινώντας να διαβάζω το κείμενο, τα πράγματα παίρνουν μία ακόμα εντυπωσιακότερη τροπή. Αντιλαμβάνομαι γρήγορα πως έχω να κάνω με ένα βαθιά φιλοσοφικοϊστορικό έργο που εξυμνεί την επιστημονική πρόοδο, κατακεραυνώνοντας ταυτόχρονα τη θρησκευτική δεισιδαιμονία και τα οργανωμένα μονοθεϊστικά ιερατεία. Στο τέλος, ο συγγραφέας εμφανίζεται βέβαιος για την οριστική επικράτηση της επιστημονικής σκέψης στις κοινωνίες του 21ου αιώνα.

Ολοκληρώνοντας την πρώτη ανάγνωση του βιβλίου, είχα ήδη καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η ιστορία του Κύπριου Βολταιριστή του 20ου αιώνα, Αντώνη Χριστοδούλου, και το περιεχόμενο του Επιστημονικού θεού του θα έπρεπε να καταστεί μελλοντικά ευρύτερα γνωστή. Το 2023 έμελλε εντέλει να αποτελέσει τη χρονιά που αυτή η επιθυμία κατέστη πραγματικότητα, ογδόντα οκτώ ολόκληρα χρόνια μετά την παρθενική έκδοση του έργου.

ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΕΝΑΝ ΛΗΣΜΟΝΗΜΕΝΟ ΔΟΚΙΜΙΟΓΡΑΦΟ

Για τη ζωή και τη δράση του Αντώνη Χριστοδούλου οι πηγές που υπάρχουν είναι λιγοστές. Δεν υπάρχουν διαθέσιμες πληροφορίες για τον ακριβή χρόνο και τόπο της γέννησής του, παρ’ όλα αυτά είναι γνωστό πως καταγόταν από την επαρχία της Πάφου στην Κύπρο. Η δραστηριότητά του στην Αίγυπτο ξεκινά να ανιχνεύεται στα 1903, ενώ ο θάνατός του καταγράφεται τριάντα πέντε χρόνια αργότερα, στα 1938 στο Παρίσι. Οι σπουδές του σχετίζονταν με την επιστήμη της Χημείας, πιθανότατα και με τη Γεωπονία, ενώ δραστηριοποιούνταν στην πόλη Μιτ-Γαμρ, έχοντας ιδρύσει με τον αδερφό του εταιρεία γύρω από το εμπόριο βαμβακιού. Από το 1903, ο Χριστοδούλου κάνει την εμφάνισή του στο χώρο των ελληνικών γραμμάτων της Αιγύπτου4. Σε αυτό το πλαίσιο, ξεκινά την έκδοση της σατιρικής εφημερίδας «Ο Κόπανος», σε συνεργασία με τον Γεώργιο Στρατή5. Παράλληλα, συνεργάζεται με το περιοδικό «Παναιγύπτια» και τις εφημερίδες «Κάιρο», «Κάιρο-Κλειώ» και «Ημερολόγιο Πάργα». Συνέγραψε τρία έργα, τα Ύμνος προς την οκνηρίαν (Αλεξάνδρεια, 1933), Δον Κιχώται επί πηγάσσων (Μιτ-Γαμρ, 1934) και Ο Επιστημονικός Θεός (Μιτ-Γαμρ, 1935)6. Αξιοσημείωτο, τέλος, είναι το γεγονός πως τελευταία του κατοικία υπήρξε το νεκροταφείο των ελευθερόφρονων/άθεων/άθρησκων εκείνης της εποχής στην κοσμοπολίτικη Αλεξάνδρεια7.

ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΜΠΡΟΣΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ

Ο Επιστημονικός Θεός αποτελεί, δίχως αμφιβολία, το πιο ριζοσπαστικό και τολμηρό έργο του Αντώνη Χριστοδούλου. Πρόκειται για μία οξεία επίθεση στον διαχρονικό ρόλο του χριστιανισμού και των εκπροσώπων του, ιερέων και θεολόγων, ενώ από τα βέλη του συγγραφέα δεν ξεφεύγει ούτε ο ιουδαϊσμός, από τη στιγμή που ο χριστιανισμός θεωρείται (και είναι) παράγωγό του. Παράλληλα, ο συγγραφέας υμνεί την επιστημονική πρόοδο, θεωρώντας την το κυριότερο αντίβαρο στη λαίλαπα της θρησκευτικής δεισιδαιμονίας, φτάνοντας στο σημείο να προβλέψει πως έναν περίπου αιώνα μετά την εποχή του, θα έχει ήδη καταγραφεί ο θρίαμβος της θρησκείας της επιστήμης στον πλανήτη μας. Η πρόβλεψη αυτή, αν και τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές απέχουμε δώδεκα χρόνια από το 2035, είναι μάλλον απίθανο να επαληθευτεί, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά το κοντινό μας μέλλον. Εκτός κι αν οι συνεχώς επιταχυνόμενοι ρυθμοί ανάπτυξης της επιστημονικής πρόοδου αλλάξουν άρδην το τοπίο μέσα στα επόμενα χρόνια, γεγονός που δεν πρέπει να αποκλειστεί.

Ένα σημείο στο οποίο αξίζει να σταθεί κανείς αποτελεί η θέση του Χριστοδούλου απέναντι στον αρχαίο ελληνικό κόσμο, την κοσμοθέαση που αυτός παρήγαγε, καθώς επίσης και το λυκόφως του κατά την περίοδο της ανάδυσης και επικράτησης του χριστιανισμού. Τα προηγούμενα αποτελούν ζητήματα που φαίνεται να απασχολούν έντονα τη σκέψη του Κύπριου συγγραφέα. Γράφει χαρακτηριστικά: «Οἱ ἀρχαῖοι ἕλληνες μὲ τὴν εὔπεπτον και ἀφανάτιστον καὶ πρακτικὴν καὶ φυσιοκρατικὴν θρησκείαν των εἶχαν προσεγγίσει σχεδὸν τὰ ὅρια τοῦ τελείου. Ὁ Πλάτων καὶ ὁ Ἀριστοτέλης καὶ ὁ Εὐκλείδης καὶ ὁ Πυθαγόρας καὶ ὁ Ἵππαρχος μόνον μὲ τὴν ἐπαφὴν τοιαύτης ἐκλεκτικῆς θρησκείας ἦτο δυνατὸν νὰ παρασκευάσουν τόσας πνευματικὰς ἐκρήξεις. Ἐὰν ὁ ἀνεπιστημονικὸς χριστιανισμὸς δὲν ἀνέκοπτε τὸ ἔργο των, ἡ ἀνθρωπότης σήμερα θὰ ἐγνώριζε τὸν πολλοστὸν Ἐινστέιν καὶ Παστὲρ καὶ Μαρκόνι καὶ Ἔδισον».

Πώς όμως έγινε η μετάβαση από τον αρχαίο κόσμο στον χριστιανισμό; Και εδώ ο Χριστοδούλου εμφανίζεται απόλυτα συνειδητοποιημένος, με μία ρητορική εντελώς προωθημένη για την εποχή του, μιας και θυμίζει κείμενα θρησκευτικής κριτικής που εμφανίζονται στα ελληνικά πράγματα μετά τα χρόνια της Μεταπολίτευσης: «Ἡ ἀρχαία ὅμως αὐτὴ θρησκεία ἐτορπιλίσθη ἀπὸ τὸν χριστιανισμὸν καὶ ἐθρυμματίσθη εὐκόλως, διότι αὐτὸς ἦτο καὶ εἶναι προπαγάνδα καὶ ἐγωπάθεια καὶ φανατισμός, ἐκείνη δὲ ἁπλῆ δοξασία χρήσιμος διὰ τὰς ἠθικὰς καὶ πνευματικὰς ἀνάγκας τῆς τρεχούσης ζωῆς. Τὸ Δωδεκάθεον τοῦ Ὀλύμπου εἶχεν εὑρεθεῖ ἐντελῶς ἀνυπεράσπιστον. Ἐπειδὴ δὲν διέθετεν ἱερεῖς βιοποριζομένους καὶ παχυνομένους ἀπὸ τὴν διάδοσιν δογμάτων καὶ τριαδικῶν θεωριῶν ὑπέστη ἄνανδρον ἐπίθεσιν ἐκ μέρους ὠργανωμένης σπείρας μονομανῶν ἰδεολόγων, οἱ ὁποῖοι ἀργότερα μετετράπησαν εἰς ἐπάγγελμα, οἰκονομολογίαν καὶ αἰσχροκέρδειαν. […] Ὁ Ζεὺς ἐδολοφονήθη ἀπὸ πλεόνασμα πεποιθήσεως πρὸς τὴν λογικὴν τῶν ἀνθρώπων. Οὐδέποτε ἐφαντάζετο ὅτι ἡ Γαλιλαία θὰ τοῦ ἔστηνε ἐνέδραν. Διὰ τοῦτο οὐδέποτε εἶχε λάβει μέτρα ἐναντίον ἐκείνων ποὺ ἐφανάτιζαν τοὺς ὄχλους μὲ τὸ νέον θρήσκευμα».

Ένα ακόμα σημείο στο οποίο καθίσταται ξεκάθαρη η προωθημένη σκέψη του Κύπριου στοχαστή αποτελεί η άποψή του για την πολιτική και τον δημόσιο λόγο του ορθόδοξου χριστιανικού ιερατείου στην εποχή του. Μια εποχή κατά την οποία η επιστημονική πρόοδος συνέχιζε τον ξέφρενο καλπασμό της, έχοντας ήδη συμπληρώσει τουλάχιστον επτά δεκαετίες συνταρακτικών ανακαλύψεων στους τομείς της βιολογίας, της φυσικής, της χημείας, της παλαιοντολογίας και πολλών ακόμα επιστημών. Ανακαλύψεων που κατέρριπταν εμφατικά ποικίλα θεολογικά δόγματα. Φαντάζει αδύνατον, διαβάζοντας κανείς τα παρακάτω, να μη μειδιάσει σκεπτόμενος πόσα λίγα έχουν αλλάξει, ενενήντα σχεδόν χρόνια μετά την έκδοση του βιβλίου: «Ἀλλὰ σήμερα ἡ θρησκεία αἰσθανομένη τὴν μικρότητα καὶ ἀχρηστότητά της προσπαθεῖ νὰ φανῇ ὅτι παραδέχεται καὶ ἀναγνωρίζει τὴν ἐπιστημονικὴν ἀλήθειαν. Ὅτι δῆθεν τὰ ἰδικά της δόγματα δὲν ἀντιστρατεύονται μὲ τὰς θεωρίας τῆς ἀτέγκτου ἐπιστήμης. Ὅτι ἡ παλαιὰ Γραφὴ ἔχει γραφεῖ μὲ συμβολισμούς. Ὅτι ἐπιστήμη καὶ Ἰεχωβᾶ δὲν εἶναι κάτι ἀσυμβίβαστον καὶ ἀσυμφιλίωτον καὶ ἀσυγκρυστάλλωτον. Αἱ ὑποχωρήσεις αὐταὶ ἀλανθάστων δογμάτων κατὰ τρόπον κουτοπόνηρον προκαλοῦν τὸν καγχασμόν, ἢ κάτι χειρότερον τούτου, τὸ μειδίαμα καὶ τὴν περιφρόνησιν».

Το πρωτοσέλιδο του περιοδικού Παναιγύπτια (14/5/1938) με θέμα την αναγγελία θανάτου του Αντώνη Χριστοδούλου μια εβδομάδα νωρίτερα στο Παρίσι. Η αναφορά σε έναν άνθρωπο “μεγάλης εγκυκλοπαιδικής μορφώσεως” που είχε πολλούς θαυμαστές αλλά και αντιπάλους, μας βοηθά να πλάσουμε την εικόνα μιας προσωπικότητας με εκρηκτικό ταμπεραμέντο. Αίσθηση, τέλος, προκαλεί η απόπειρα του ανώνυμου (ενδεχομένως όχι τυχαία) συντάκτη να παρουσιάσει τον Χριστοδούλου ως πιστό χριστιανό -ένα γεγονός μάλλον απίθανο κρίνοντας από τη μελέτη της αρθρογραφίας του και του “Επιστημονικού Θεού” του- που παρόλα αυτά καταφερόταν κατά του “μαύρου θιάσου των ρασοφόρων”. Ένας ιδιαίτερα βαρύς χαρακτηρισμός, που ενδεχομένως να αντανακλά δημόσιες ή αφανείς κόντρες του συγγραφέα με το εκκλησιαστικό κατεστημένο της Αιγύπτου.  

Το πρωτοσέλιδο του περιοδικού Παναιγύπτια (14/5/1938) με θέμα την αναγγελία θανάτου του Αντώνη Χριστοδούλου μια εβδομάδα νωρίτερα στο Παρίσι. Η αναφορά σε έναν άνθρωπο “μεγάλης εγκυκλοπαιδικής μορφώσεως” που είχε πολλούς θαυμαστές αλλά και αντιπάλους, μας βοηθά να πλάσουμε την εικόνα μιας προσωπικότητας με εκρηκτικό ταμπεραμέντο. Αίσθηση, τέλος, προκαλεί η απόπειρα του ανώνυμου (ενδεχομένως όχι τυχαία) συντάκτη να παρουσιάσει τον Χριστοδούλου ως πιστό χριστιανό -ένα γεγονός μάλλον απίθανο κρίνοντας από τη μελέτη της αρθρογραφίας του και του “Επιστημονικού Θεού” του- που παρόλα αυτά καταφερόταν κατά του “μαύρου θιάσου των ρασοφόρων”. Ένας ιδιαίτερα βαρύς χαρακτηρισμός, που ενδεχομένως να αντανακλά δημόσιες ή αφανείς κόντρες του συγγραφέα με το εκκλησιαστικό κατεστημένο της Αιγύπτου.  ΜΗΝΑΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ

Λίγους μήνες μετά την έκδοση του Επιστημονικού Θεού, τον Φεβρουάριο του 1936, το περιοδικό «Παναιγύπτια» δημοσιεύει μία διθυραμβική βιβλιοκριτική του Επιστημονικού Θεού από τον Σωκράτη Λαγουδάκη8. Στο κείμενό του, ο Λαγουδάκης μάς πληροφορεί, ανάμεσα στα άλλα, πως η έκδοση του «πειστικού» βιβλίου του Χριστοδούλου προκάλεσε μεγάλη αναστάτωση στην ελληνική κοινότητα της Αιγύπτου. Ένας «λαμπρός νέος», ο Θεόδωρος Μοσχονάς9, «ήρξατο να φοβήται την διάδοσιν αυτού και εζήτησε την επέμβασιν του Πατριαρχείου, ίνα το απαγορεύση». Για την εξέλιξη και κατάληξη της συγκεκριμένης υπόθεσης δεν γνωρίζουμε περισσότερα, παρ’ όλα αυτά μπορεί κανείς εύκολα να αντιληφθεί τόσο τη σφοδρότητα των θέσεων του Χριστοδούλου που προκάλεσαν μια τέτοιου είδους αντίδραση, όσο και τη δυνητική ικανότητα της Εκκλησίας να «μπλοκάρει» την κυκλοφορία ενός συγγραφικού έργου στην ελληνική παροικία της Αιγύπτου. Λίγες, πάντως εβδομάδες νωρίτερα (1-15 Ιανουαρίου 1936), o Ντίνος Κουτσούμης χαρακτηρίζει το βιβλίο σε σημείωμά του στα «Παναιγύπτια» ως «το καλύτερο και πιο ωφέλιμο βιβλίο της χρονιάς».

Αξίζει, τέλος, να αναφερθεί το γεγονός ότι από τις διαθέσιμες πηγές και την αρθρογραφία που εμφανίζεται στα έντυπα της εποχής στην Αίγυπτο είναι ηλίου φαεινότερον πως ο Χριστοδούλου δεν ένιωθε ακριβώς το… μαύρο πρόβατο της ελληνικής ομογένειας. Έχοντας μελετήσει επισταμένα τα κείμενά του αλλά και την υποστήριξη που αυτά λάμβαναν, ο Γιάννης Κατσουρής θεωρεί βάσιμη την υπόθεση ότι «στην Αίγυπτο και κυρίως στην Αλεξάνδρεια υπήρχε μία ομάδα Ελλήνων ελευθερόφρονων πολύ προχωρημένη, όταν ταυτόχρονα είναι γνωστός ο για λόγους αντίστασης προς το ξένο περιβάλλον συντηρητισμός σε θέματα τουλάχιστο θρησκείας και παράδοσης, των απανταχού της γης αποδήμων. Και αυτό είναι ένα φαινόμενο που χρειάζεται ιδιαίτερη μελέτη και ερμηνεία»10.

Η επιστήμη κατατροπώνει τη θρησκεία - Ένα προφητικό βιβλίο από το 1935 και η σχέση του με το AI

 ΜΗΝΑΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ

Η ΠΡΩΤΟΤΥΠΙΑ ΚΑΙ Ο ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΚΔΟΣΗΣ

Υπάρχει, όμως, ένας ακόμη λόγος που καθιστά τη νέα αυτή έκδοση αξιοσημείωτη και συλλεκτική, έχοντας μέχρι σήμερα προκαλέσει την περιέργεια και τον ενθουσιασμό στο αναγνωστικό κοινό. Στη Σειρά Lux Orbis των εκδόσεων iWrite, επιλέξαμε να τιμήσουμε συμβολικά το όραμα του Χριστοδούλου για τον μελλοντικό ρόλο της Επιστήμης. Κι αυτό το καταφέραμε μέσω του εξωφύλλου της νέας κυκλοφορίας, που -για πρώτη φορά στην ιστορία των εκδόσεων- δεν σχεδιάστηκε από ανθρώπινο χέρι, αλλά από πρόγραμμα τεχνητής νοημοσύνης, στο οποίο δόθηκαν οι κατάλληλες κατευθυντήριες για τη δημιουργία μιας καλλιτεχνικής σύνθεσης με φουτουριστικά στοιχεία της δεκαετίας του '30, όπου θα απεικονίζεται ένα μέλλον στο οποίο ο θεός της επιστήμης θα έχει επικρατήσει έναντι εκείνων των μονοθεϊστικών θρησκειών. Φρονώ πως το τελικό αποτέλεσμα είναι άκρως ενδιαφέρον, δίνοντας στην απόκτηση του μικρού αυτού βιβλίου και... συλλεκτικές διαστάσεις.

Ποιος είναι τελικά ο Επιστημονικός Θεός του Αντώνη Χριστοδούλου; Θα ήταν άδικο να δοθεί εδώ η απάντηση, στερώντας από τον αναγνώστη την άκρως ενδιαφέρουσα κατάληξη της φιλοσοφικής –εντέλει– συλλογιστικής του συγγραφέα. Ο ίδιος δεν παραλείπει στο τέλος να απευθυνθεί στους πολέμιούς του, έχοντας πλήρως συνειδητοποιήσει την οργή που αναμένεται να προκαλέσουν οι σκέψεις του, επιλέγοντας παρ’ όλα αυτά να εκτεθεί δημόσια, δίχως φόβο και πάθος: «Διὰ τοῦτο εἶμαι βέβαιος, ὅτι ἂν ὁ πολὺς κόσμος, χλωροφορμισμένος καὶ κατεψυγμένος ὅπως διατηρεῖται ἀπὸ τοὺς ἐπιτηδείους, οὐδεμίαν προσοχὴν δώσῃ εἰς τὰ γραφόμενά μου, τοὐναντίον οἱ θεολογοῦντες, σαγματοποιοὶ αὐτοὶ τῆς ἀληθείας καὶ ἀριστοτέχναι τοῦ ψεύδους, θὰ αἰσθανθοῦν ἀληθινὴν λύσσαν διὰ τὴν ὠμότητα μὲ τὴν ὁποίαν προσπαθῶ νὰ κρημνίσω τοὺς βωμοὺς καὶ τὰς ἑστίας των. Ἀλλ’ ἀδιαφορῶ. Γνωρίζω πολὺ καλὰ ὅτι “veritas odium parit”, ἡ ἀλήθεια γεννᾶ τὸ μῖσος, καὶ ὡς ἐκ τούτου οὐδόλως θὰ παραξενευθῶ διὰ τυχὸν πολεμικήν των, οὐδόλως θὰ φοβηθῶ τὸν πιθανὸν σίελόν των».

Η επιστήμη κατατροπώνει τη θρησκεία - Ένα προφητικό βιβλίο από το 1935 και η σχέση του με το AI

 LUX ORBIS

Η Σειρά Βιβλίων Lux Orbis επαναφέρει με υπερηφάνεια στην επικαιρότητα το έργο του Αντώνη Χριστοδούλου, ενός Κύπριου κοσμοπολίτη στοχαστή της δεκαετίας του 1930, άξιου συνεχιστή των ιδεών του ριζοσπαστικού νεοελληνικού Διαφωτισμού.

1. Το αντίτυπο που βρίσκεται στην κατοχή μου φέρει τον αριθμό 208. Σε ελληνικές βιβλιοθήκες, κατάφερα να εντοπίσω το βιβλίο μόνο σε αυτήν του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου (ΕΛΙΑ) με αρίθμηση αντιτύπου 246 και τη βιβλιοθήκη της Ζαγοράς Πηλίου με αριθμό 33. Στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος το βιβλίο δεν υπάρχει. Αξίζει, τέλος, να αναφερθεί πως Ο Επιστημονικός θεός του Αντώνη Χριστοδούλου αποτελεί ένα σύγγραμμα εν πολλοίς άγνωστο και για τους παλαιοβιβλιοπώλες των μεγάλων αστικών κέντρων της χώρας μας. Από το 2010 και εξής δεν έχω καταφέρει να ανιχνεύσω την παρουσία του σε κανένα σχετικό κατάστημα ή δημοπρασία σπάνιων βιβλίων στις δύο μεγάλες πόλεις.

2. Για τις παλαιότερες γενιές αναγνωστών, η απόκτηση ενός βιβλίου αποτελούσε ένα πολύ σημαντικό γεγονός. Πολλοί από αυτούς φρόντιζαν να «κατοχυρώνουν» τους… κατοίκους της βιβλιοθήκης τους, σφραγίζοντας τις αρχικές ή τις τελευταίες σελίδες των βιβλίων που αποκτούσαν, προσθέτοντας παράλληλα και την ημερομηνία απόκτησής τους, για αρχειακούς κυρίως λόγους.

3. Ο Πολυχρόνης Χιώτης γεννήθηκε στην Κάρπαθο το 1882 και απεβίωσε το 1954. Μετά από σύντομη παραμονή στο Αϊδίνιο της Μ. Ασίας, μετέβη στο Χαρτούμ του Σουδάν, όπου διακρίθηκε για τις επιχειρηματικές του δραστηριότητες στον τομέα των εργολαβιών, αποτελώντας –ανάμεσα στα άλλα– έναν εκ των κυριότερων συντηρητών του παλατιού και των τραπεζών του Χαρτούμ. Για περισσότερα, βλ. Μιχαήλ Π. Χιώτης, Οι ρίζες της γενιάς μας, Αθήνα 2000.

4. Ο Ιωάννης Χατζηφώτης αναφέρει για τον Χριστοδούλου πως επρόκειτο για μία ξεχωριστή προσωπικότητα, με πνεύμα οξύ και σπινθηροβόλο, ενώ τα κείμενά του ήταν αξιανάγνωστα, με προοδευτικές αντιλήψεις. Βλ. Ιωάννης Χατζηφώτης, Η Αλεξανδρινή Λογοτεχνία, 1971, σελ. 113.

5. Βλ. Ευγένιος Μιχαηλίδης, Πανόραμα ήτοι εικονογραφημένη ιστορία του δημοσιογραφικού περιοδικού Τύπου της Αιγύπτου υπό αιγυπτιωτών Ελλήνων (1862-1972), 1972, σελ. 195.

6. Ο Γιάννης Κατσουρής διασώζει την προφορική μαρτυρία πως ενδέχεται να έχει συγγραφεί ακόμα ένα έργο από τον Χριστοδούλου, τριάντα τρία χρόνια πριν τον Ύμνο εις την Οκνηρίαν και συγκεκριμένα στα 1900, με τίτλο Γεωπονικά. Βλ. Γιάννης Κατσούρης, Πολιτισμός: Υπόθεση Ζωής,Πολιτιστικές Υπηρεσίες Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού Κύπρου, 2012.

7. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι από αγγελίες που βρίσκουμε στο περιοδικό “Παναιγύπτια” μαθαίνουμε ότι τα βιβλία του Χριστοδούλου πωλούνταν μέσω του Γαλλικού βιβλιοπωλείου Les Amis du Livre στην Αλεξάνδρεια. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι ο Κύπριος στοχαστής βρισκόταν σε άμεση επαφή με Γάλλους και πιθανότατα με άλλους Ευρωπαίους ομοϊδεάτες του.

8. Ο Σωκράτης Λαγουδάκης (1861-1944) υπήρξε ιατρός (προσφέροντας τις υπηρεσίες του κατά τη διάρκεια του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897) και δοκιμιογράφος. Αξιοσημείωτο το γεγονός ότι συμμετείχε ως μαραθωνοδρόμος στους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896, φορώντας τα χρώματα της Γαλλίας, καταλαμβάνοντας την 9η θέση. Στην Αλεξάνδρεια, όπου και εγκαταστάθηκε από το 1918, υπήρξε ο εκδότης των εφημερίδων «Αθάνατος Ελληνισμός» και «Ελληνισμός».

9. Ο Θεόδωρος Μοσχονάς, με καταγωγή από την Λέρο, γεννήθηκε στο Κάιρο το 1892 και υπήρξε γιος του αιγυπτιολόγου Δημητρίου Μοσχονά. Σπούδασε Παλαιογραφία στην Αγγλία και μετά την πολυετή παραμονή του σε χώρες της Δυτικής Αφρικής, επανεγκαταστάθηκε στην Αίγυπτο το 1934. Οκτώ χρόνια αργότερα διορίστηκε από τον πατριάρχη Αλεξανδρείας Χριστόφορο ως βιβλιοφύλακας του πατριαρχείου και έκτοτε ανέπτυξε πλούσια συγγραφική δράση, επί εκκλησιαστικών, κυρίως, ζητημάτων. Πολλές πληροφορίες για τη δράση του μπορείτε να βρείτε στο ιστολόγιο του Νίκου Σαραντάκου και συγκεκριμένα στο άρθρο που τιτλοφορείται "Η καθαρόγλωσση", καθώς επίσης και στα σχόλια της συγκεκριμένης δημοσίευσης.

Πηγή: «ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ (AI)»)https://www.news247.gr/ ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ (AI)

............

............Ο ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΘΕΟΣ

Η ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΕΝΟΣ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ ΚΥΠΡΙΟΥ ΒΟΛΤΑΙΡΙΣΤΗ, ΣΤΗΝ ΑΙΓΥΠΤΟ ΤΟΥ 1935

   

ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ ΑΝΤΩΝΗΣ

Το 1935, η κυκλοφορία ενός βιβλίου προκαλεί αναστάτωση στην ελληνική παροικία της Αιγύπτου. Ο Επιστημονικός Θεός του δοκιμιογράφου Αντώνη Χριστοδούλου πραγματοποιεί μία σφοδρή επίθεση κατά του χριστιανισμού και των εκπροσώπων του, εξυψώνοντας παράλληλα τον ρόλο της επιστήμης και της προόδου που αυτή επιφέρει στην εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού. Η πένα του συγγραφέα είναι αιχμηρή και καταιγιστική. Καταπιάνεται με τη σύγκρουση ελληνισμού και χριστιανισμού κατά τους πρώτους μεταχριστιανικους αιώνες, αναζητά ένα νόημα πίσω από τις διδαχές των βιβλικών κειμένων που θα μπορούσε να ωφελήσει τον σύγχρονο άνθρωπο, αναδεικνύει τις ραγδαίες εξελίξεις σε ποικίλους επιστημονικούς κλάδους της εποχής του και αποπειράται να κάνει μία πρόβλεψη για μια μελλοντική θρησκεία της επιστήμης.

Η καταγγελία που απευθύνεται στο πατριαρχείο της Αλεξάνδρειας και ζητά την απαγόρευση του βιβλίου, ευτυχώς δεν εισακούεται. Παρ' όλα αυτά,το προωθημένο για την εποχή του συγγραφικό έργο παραμένει για εννιά, σχεδόν, δεκαετίες στη λήθη των ελληνοκυπριακών γραμμάτων. Η Σειρά Βιβλίων Lux Orbis επαναφέρει με υπερηφάνεια στην επικαιρότητα την πρωτοποριακή σκέψη του Αντώνη Χριστοδούλου, ενός Κύπριου κοσμοπολίτη στοχαστή της δεκαετίας του 1930, άξιου συνεχιστή των ιδεών του ριζοσπαστικού νεοελληνικού Διαφωτισμού.

«Αποτείνομαι προς τους ψυχραίμομους και άνευ βιοποριστικού συμφέροντος σκεπτόμενους, αυτούς που αποτελούν την ορθολογούσαν μερίδα των ανθρώπων και οι οποίοι εάν ανασκαλεύσουν το υποσυνείδητόν των, αδύνατον να μη εύρουν εκεί κάποιαν διαμπερή αμφιβολίαν δια τα όσα αλλοπρόσαλλα εδιδάχθησαν μέχρι σήμερον περί Θεού». (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Η γέφυρα της Αγίας Μαρίνας Φθιώτιδας

Η γέφυρα αυτή κατασκευάστηκε το 1892 και λειτούργησε σαν προβλήτα έως το 1905. Κατέληγε σε αυτή ο σιδηρόδρομος μέσω Λαμίας. 

Ο λόγος της κατασκευής της ήταν για να γίνεται μεταφόρτωση των μεταλλευμάτων από τα μεταλλεία του Δομοκού σε πλοία. 

Τα μεταλλεύματα αυτά μεταφέρονταν στην Γαλλία για περαιτέρω επεξεργασία.

Η Αγία Μαρίνας Φθιώτιδας υπήρξε σπουδαίο λιμάνι, προτού βέβαια δημιουργηθεί το λιμάνι της παρακείμενης Στυλίδας. 

Σήμερα, εκείνο που θυμίζει το ένδοξο παρελθόν της είναι η μεταλλική γέφυρα που απέμεινε στην προβλήτα της. Ελάχιστοι γνωρίζουν πως η γέφυρα αυτή έχει τεράστια σημασία επειδή συγγενεύει με τον Πύργο του Άιφελ! Και να πως! 

Κατασκευάστηκε από την ίδια κατασκευαστική εταιρεία που κατασκεύασε τον πασίγνωστο Πύργο του Άιφελ στο Παρίσι με σχέδια του διάσημου αρχιτέκτονα-μηχανικού Γουστάβο Άιφελ, που διέθετε τεράστια εμπειρία στην κατασκευή γεφυρών. Μάλιστα χρησιμοποιήθηκαν τα ίδια ακριβώς υλικά και για τα δύο έργα. Απίστευτο και όμως αληθινό! 

Παλιές φωτογραφίες που δείχνουν ολοκληρωμένη τη γέφυρα πιστοποιούν αυτή τη συγγένεια. Σήμερα το ιστορικό αυτό απομεινάρι που αντιστέκεται ακόμα στη φθορά του χρόνου πρέπει να εκτιμηθεί περισσότερο από τις αρχές και να μην αφεθεί στην τύχη του.

Κατά την διάρκεια του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου, η γέφυρα χρησιμοποιήθηκε από τους Γερμανούς και τους συμμάχους (ανάλογα ποιος κατείχε την περιοχή).

Η γέφυρα αποτελεί ένα αρχιτεκτονικό αριστούργημα που κινδυνεύει όμως να καταστραφεί εξ αιτίας των διαβρώσεων. Παραμελημένη, αν και συνεχίζει μέχρι σήμερα να είναι ο χώρος των περιπάτων για τους ηλικιωμένους που αναπολούν το χθες. 

Η ιστορία του Ίδας και της Μάρπησσα

.....Η ιστορία του Ίδας και της Μάρπησσα είναι ένας μύθος της αγάπης.
Αυτοί οι δύο χαρακτήρες απέδειξαν ότι η αγάπη και η αιώνια αφοσίωση δεν μπορούν να κατακτηθούν από το ξίφος, τη δύναμη, την ομορφιά ή τη δόξα. Η Μάρπησσα ήταν νέο κορίτσι που κάποιο χρόνο στη ζωή της βρήκε η ίδια στην ανάγκη να επιλέξει το σύζυγό της μεταξύ ενός θνητού και ενός Θεού. Ποια ήταν η απόφασή της; 

Κοιτάξτε μέσω του μύθου για να βρείτε την απάντηση. ...........................................................................................................
Ι)... "Στην ελληνική μυθολογία η Μάρπησσα ήταν θυγατέρα του ποτάμιου θεού Εύηνου. Η Μάρπησσα απάχθηκε από τον `Ιδα, που την είχε δεί να χορεύει στο ιερό της «Ορτυγίας Αρτέμιδος», επάνω στο όρος Χαλκίς της Αιτωλίας. Ο Εύηνος κυνήγησε πάνω σε ένα άρμα τον Ίδα μέχρι τον ποταμό Λυκόρμα. Εκεί ο Ίδας του ξέφυγε επειδή είχε φτερωτό άρμα που του είχε δώσει ο πατέρας του, ο θεός Ποσειδώνας."
ΙΙ)... Ίδας μυθολογικός ήρωας των Αιτωλών και Μεσσηνίων. Ήταν γιος του Αφαρέα και αδερφός του Λυγκέα. Κατά την παράδοση, έκλεψε με τη θέλησή της από το ναό του Απόλλωνα την κόρη του ποταμού Εύηνου Μάρπησσα, την οποία ο θεός είχε αρπάξει με τη βία. Ο Απόλλωνας τον καταδίωξε και μονομάχησε μαζί του. Τότε μεσολάβησε ο Δίας και ρίχνοντας έναν κεραυνό χώρισε τους δύο αντίπαλους. Μετά έδωσε εντολή να διαλέξει ελεύθερα η Μάρπησσα όποιον από τους δύο ήθελε για σύζυγο. Εκείνη διάλεξε τον Ίδα και από την ένωσή τους γεννήθηκε η Κλεοπάτρα, η σύζυγος του Μελέαγρου.
........................................................................................................
Οι Έλληνες δεν δίστασαν να τα βάλουν με τους θεούς τους.

Και κυρίως ο κατ’ εξοχήν θεομαχητής ήρωας... ο Ηρακλής.
Ο Μενέλαος πάλεψε με τον Νηρέα.
Ο Ηρακλής με τον Αχελώο, τον Απόλλωνα, τον Άρη που τον λάβωσε σοβαρά στο πόδι, τον Πλούτωνα, τους Τιτάνες, και με τον ίδιο τον Δια, όταν τόλμησε να ελευθερώσει τον Προμηθέα από τα δεσμά του.
Αλλά ένας Ήρωας που αξίζει να αναφερθεί, και να συγκριθεί με τα ιστορήματα της βίβλου, και τους λόγους που ο Αβραάμ, έδωσε την γυναίκα του στην κλίνη του Φαραώ για να σώσει το τομάρι του.

Είναι ο Ίδας. 

Ο ήρωας Ίδας στον αντίστοιχο ελληνικό θρύλο αρνείται να παραδώσει την εκλεκτή της καρδιάς του Μάρπησσα ακόμη κι όταν τη διεκδικεί ένας υπέρλαμπρος θεός, ο κατάξανθος σαϊτευτής Απόλλωνας. Ο ισχυρότερος αντεραστής, ο ίδιος ο θεός Απόλλωνας ζητά να πάρει την αγαπημένη του Μάρπισσα, καθώς ο Ίδας έφθασε στη Μεσσηνία. 

Ο Ίδας όμως δεν υποχώρησε, ούτε στιγμή δεν δίστασε. Απειλητικός τέντωσε το τόξο του ενάντια στο θεό.
Έλεγαν πως το τόξο του δεν λάθεψε ποτέ!
Ο Δίας όμως φρόντισε να συγκρατήσει το χέρι του ήρωα την κρίσιμη στιγμή. Άφησε την εκλογή στη διάθεση της νύφης.
Είχε έρθει ο καιρός που “κανείς” δεν μπορούσε να παραμερίσει αμαχητί έναν ήρωα!
Όσο… “θεός” και αν νόμιζε πως ήταν!
Η Μάρπησσα διάλεξε για μνηστήρα της το “θνητό” θεομάχο Ίδα.
“ Της λιγνοστραγαλης της Μάρπησσας Και του Ίδα, απ’ τους παλιούς που στάθηκε στη γη ο πιο αντρειωμένος. Κι ασκωσε αντίκρυ στον Απόλλωνα τον Φοίβο το δοξάρι”
Ο Ίδας μαζί με τους άλλους θεομάχους ήρωες στον ελληνικό θρύλο, σηματοδοτεί το τέλος της μακροχρόνιας ανεμπόδιστης εκμετάλλευσης των “θνητών” απ’ τους “θεούς”. Όλοι οι Ολύμπιοι δεν θα αργήσουν να αντιληφθούν ότι με τα “βέλη” του ο Έλληνας, είναι ο πρώτος που αναχαιτίζει την ακατάσχετη βουλιμία των θεών του....

.....................

 

 Upgrade

 Πηγή: Τα πάντα ρεί news Αυγούστου 30, 2019
http://www.tapantareinews.gr/2019/08/blog-post_547.html

 

Από τον Απολλόδωρο και την βιβλιοθήκη του μαθαίνουμε:
     Α 7,8 Εὔηνος μὲν οὖν ἐγέννησε Μάρπησσαν, ἣν Ἀπόλλωνος μνηστευομένου Ἴδας ὁ Ἀφαρέως ἥρπασε, λαβὼν παρὰ Ποσειδῶνος ἅρμα ὑπόπτερον. διώκων δὲ Εὔηνος ἐφ᾽ ἅρματος ἐπὶ τὸν Λυκόρμαν ἦλθε ποταμόν, καταλαβεῖν δ᾽ οὐ δυνάμενος τοὺς μὲν ἵππους ἀπέσφαξεν, ἑαυτὸν δ᾽ εἰς τὸν ποταμὸν ἔβαλε· καὶ καλεῖται Εὔηνος ὁ ποταμὸς ἀπ᾽ ἐκείνου.
    Α 7,9 Ἴδας δὲ εἰς Μεσσήνην παραγίνεται, καὶ αὐτῷ ὁ Ἀπόλλων περιτυχὼν ἀφαιρεῖται τὴν κόρην. μαχομένων δὲ αὐτῶν περὶ τῶν τῆς παιδὸς γάμων, Ζεὺς διαλύσας ἐπέτρεψεν αὐτῇ τῇ παρθένῳ ἑλέσθαι ὁποτέρῳ βούλεται συνοικεῖν· ἡ δὲ δείσασα, ὡς ἂν μὴ γηρῶσαν αὐτὴν Ἀπόλλων καταλίπῃ, τὸν Ἴδαν εἵλετο ἄνδρα.

απόδοση:
   Ο Εύηνος απέκτησε μια κόρη, τη Μάρπησσα, που ενώ ήταν μνηστή του Απόλλωνα, την άρπαξε ο Ίδας, ο γιος του Αφάρεα, με άρμα φτερωτό, που το πήρε από τον Ποσειδώνα. Ο Εύηνος τους καταδίωξε πάνω σε άρμα και έφτασε μέχρι τον ποταμό Λυκόρμα αλλά επειδή δεν μπορούσε να τους φτάσει, έσφαξε τα άλογα και έπεσε στον ποταμό· από εκείνον ονομάστηκε Εύηνος ο ποταμός. Ο Ίδας έφτασε στη Μεσσήνη, αλλά τον βρήκε ο Απόλλωνας και του πήρε την κόρη. Κι εκεί που μάχονταν ποιος θα την παντρευτεί, ο Δίας μπήκε στη μέση και τους χώρισε και προέτρεψε την κόρη να διαλέξει με ποιον θέλει να μείνει· εκείνη, από φόβο μήπως ο Απόλλωνας την εγκαταλείψει όταν γεράσει, διάλεξε για άντρα της τον Ίδα.

 Απολλόδωρος 1.60.1

Ο Ίδας της Ελληνικής Μυθολογίας
Ο Ίδας είναι Μεσσήνιος Ήρωας της Ελληνικής Μυθολογίας, όπου περιγράφεται στην Ιλιάδα ως ο δυνατότερος και πιο τολμηρός από όλους τους ανθρώπους. Ήταν γιος του Αφαρέως και της Αρήνης, της οικογένειας του Περιήρους. Ο Αφαρέας (Αφαρεύς) είναι από τους δημοφιλέστερους ήρωες του μεσσηνιακού ηρωικού κύκλου και σύμβολο της αντιστάσεως των Μεσσηνίων κατά των Σπαρτιατών, παρά το γεγονός ότι αργότερα λατρευόταν και στη Σπάρτη. Αδέλφια του ήταν ο Λυγκέας και ο Πίσος. Επίσης ήταν εξάδελφος των Διοσκούρων και των Λευκιππιδών. Παρέα με τον Λυγκέα πήραν μέρος στην Αργοναυτική Εκστρατεία και στο κυνήγι του Καλυδωνίου Κάπρου.

Ο Ίδας στην Αιτωλία
Κάποτε, ο Ίδας έτυχε να περάσει από τη μακρινή Αιτωλία. Εκεί, στο ιερό της «Ορτυγίας Αρτέμιδος», επάνω στο όρος Χαλκίς της Αιτωλίας, γινόταν μια γιορτή αφιερωμένη στη θεά Άρτεμη και στο πλήθος που ήταν συγκεντρωμένο γύρω από το ναό, ο Ίδας διέκρινε μια πανέμορφη κοπέλα να χορεύει μαγευτικά. Την έλεγαν Μάρπησσα και ήταν κόρη του Βασιλιά της Αιτωλίας, του Εύηνου. Ο Ίδας μαγεύτηκε τόσο πολύ από την ομορφιά της Μάρπησσας και τον θεσπέσιο χορό της, και αποφάσισε να την κλέψει, να την οδηγήσει στη Μεσσηνία και να την παντρευτεί.

Η αρπαγή της Μάρπησσας
Πλησίασε λοιπόν τη Μάρπησσα, άπλωσε τα δυνατά χέρια του, την άρπαξε και στη συνέχεια έφυγε με το άρμα του για τη Μεσσηνία. Ο Εύηνος, αφού έμαθε γρήγορα για την αρπαγή της κόρης του, ανέβηκε και αυτός στο άρμα του για να προλάβει τον Ίδα και τον κυνήγησε μέχρι τον ποταμό Λυκόρμα. Όμως ο Ίδας είχε ήδη κερδίσει δρόμο, τα άλογά του τα οποία ήταν δώρο του πατέρα του Ποσειδώνα ήταν γρηγορότερα ενώ μπορούσαν ακόμη και να πετούν. Έτσι, ο Ίδας κατάφερε να ξεφύγει από τον Εύηνο και έφτασε στη Μεσσηνία. Ο Εύηνος είτε από λύπη, είτε κατά την μάχη του με τον Ίδα, πνίγηκε στα νερά του ποταμού της Αιτωλίας που πήρε από τότε το όνομα του.

Απόλλων εναντίον Ίδα
Ωστόσο και ο θεός Απόλλωνας ενδιαφερόταν να παντρευτεί την όμορφη Μάρπησσα μιας και είχε κι αυτός γοητευτεί από αυτήν, κάποια άλλη φορά που την είχε δει στο παρελθόν. Θύμωσε λοιπόν που την άρπαξε ο Ίδας και ανέβηκε στο άρμα του με τα φτερωτά άλογά του και έφτασε στη Μεσσηνία. Σταμάτησε ο Απόλλωνας το άρμα του δίπλα στου Ίδα και του ζήτησε να του παραχωρήσει τη Μάρπησσα για να την παντρευτεί. Ο Ίδας όμως αρνήθηκε και σύντομα οι δύο άντρες άρπαξαν το δόρυ και την ασπίδα τους και ξέσπασε μια τρομερή μονομαχία μεταξύ τους. Ο Απόλλωνας ήταν θεός αλλά και ο Ίδας επίσης πολύ δυνατός και μπορούσε να αποκρούει όλα τα χτυπήματα του Απόλλωνα.

Η επέμβαση του Δία και η απόφαση της Μάρπησσας
Η μάχη ήταν αμφίρροπη, κανείς δεν υποχωρούσε ενώ οι αντίπαλοι προκαλούσαν και χλεύαζαν ο ένας τον άλλο κατά τη διάρκεια της. Ο Δίας από τον Όλυμπο, άκουσε τη φοβερή κλαγγή των όπλων και πέταξε σύντομα προς τη Μεσσηνία για να επέμβει. Αρχικά προέτρεψε να πάρει τη Μάρπησσα ο πιο δυνατός, αλλά αφού η μονομαχία τους δεν είχε βγάλει νικητή, αποφάσισε να κάνει την επιλογή του άντρα της η ίδια η Μάρπησσα. Ο Απόλλωνας αισθάνθηκε σίγουρος ότι η Μάρπησσα θα επέλεγε αυτόν για σύζυγο, μιας και ήταν θεός ισχυρός και όμορφος, σε αντίθεση με το Μεσσήνιο γίγαντα ο οποίος ήταν χοντροκομμένος και θνητός.

Η Μάρπησσα ξανακοίταξε τους δύο άντρες. Σκέφτηκε ότι μπορεί ο Απόλλωνας να ήταν θεός και ομορφότερος, αλλά κάποια στιγμή που αυτή θα γεράσει, θα την διώξει και θα παντρευτεί μια άλλη γυναίκα. Αντιθέτως, ο Ίδας μπορεί να ήταν θνητός και άσχημος, αλλά θα έμενε κοντά της μέχρι και τα γεράματα να την προστατεύει και να τη νοιάζεται. Έτσι η Μάρπησσα επέλεξε ως σύζυγο τον Ίδα.
Ο Απόλλωνας έκπληκτος και συνάμα δυσαρεστημένος για την ταπείνωση που δέχτηκε, ανέβηκε στο άρμα του με τα φτερωτά άλογα, και έφυγε αστραπιαία γεμάτος οργή. Έτσι λοιπόν, ο Ίδας κέρδισε την όμορφη Μάρπησσα, την παντρεύτηκε και έζησε ευτυχισμένος μαζί της στη Μεσσηνία, κάνοντας μια κόρη μαζί, την Κλεοπάτρα.

Παραλλαγές του μύθου
Η απλή αυτή μορφή του μύθου εμφανίζεται και στον Σιμωνίδη. Ο Σχολιαστής του Ομήρου όμως γράφει ότι ο Εύηνος εξανάγκαζε τους μνηστήρες της Μάρπησσας να διαγωνισθούν μαζί του στην αρματοδρομία, έκοβε τα κεφάλια των νικημένων και στόλιζε με αυτά τους τοίχους του ανακτόρου του ή του ναού του Ποσειδώνα, δηλαδή έκανε ό,τι και ο Οινόμαος.

Σε άλλη εκδοχή μάλιστα ο Εύηνος έκτισε ολόκληρο ναό μόνο από τα κρανία αυτά! Η μεγάλη ομοιότητα των μύθων Οινομάου-Ιπποδαμείας και Ευήνου-Μάρπησσας καταλήγει σε συνένωσή τους στη μεταγενέστερη παράδοση του Πλουτάρχου: ο Εύηνος είχε νυμφευθεί την κόρη του Οινομάου. Στον αρχικό μύθο όμως σύζυγος του Ευήνου και μητέρα της Μάρπησσας είναι η Αλκίππη.

Η κόρη της Μάρπησσας
Ο Όμηρος στο I της Ιλιάδας, μέσα από την αφήγηση του Ήρωα Φοίνικα, αναφέρεται στην κόρη της Μάρπησσας, Κλεοπάτρα η οποία είχε παντρευτεί τον Μελέαγρο. Ο Φοίνικας ανήκε στην τριμελή επιτροπή που ορίστηκε από τον Νέστορα για την επίσκεψη στην σκηνή του Αχιλλέα με σκοπό να τον πείσουν να γυρίσει στην μάχη. Στην αφήγηση του ο Φοίνικας αναφέρεται στην οικογένεια της Μάρπησσας. Αναφέρει χαρακτηριστικά στο αρχαίο κείμενο:
    ἤτοι ὃ μητρὶ φίλῃ Ἀλθαίῃ χωόμενος κῆρ κεῖτο παρὰ μνηστῇ ἀλόχῳ καλῇ Κλεοπάτρῃ κούρῃ Μαρπήσσης καλλισφύρου Εὐηνίνης Ἴδεώ θ', ὃς κάρτιστος ἐπιχθονίων γένετ' ἀνδρῶν τῶν τότε

Περίληψη ολόκληρης της αφήγησης του Φοίνικα στην Ιλιάδα:
Κάποτε γινόταν πόλεμος ανάμεσα στους Κουρήτες και τους Αιτωλούς γύρω από την όμορφη Καλυδώνα (529-32). Αιτία για το κακό ήταν η θεά Άρτεμη που θυμωμένη με τον Οινέα, επειδή δεν της αφιέρωσε τους πρώτους καρπούς του θερισμού, έστειλε έναν κάπρο που κατέστρεφε τη γη και τους καρπούς της Αιτωλίας. Ο Μελέαγρος το σκότωσε, μα η θεά ξεσήκωσε διαμάχη στους Κουρήτες και τους Αιτωλούς για το δέρμα και το κεφάλι του κάπρου (533-49). Πολεμούσε στο πλευρό των Αιτωλών ο Μελέαγρος και όλα έβαιναν καλώς, ώσπου ο ήρωας οργισμένος με τη μητέρα του κλείστηκε στο σπίτι του πλάι στη γυναίκα του την Κλεοπάτρα (550-56), που οι γονείς της την φώναζαν Αλκυόνη, για να τους θυμίζει το πάθημα της μητέρας της Μάρπησσας, όταν την άρπαξε ο Απόλλωνας και ο άντρας της ο Ίδας και πατέρας της Κλεοπάτρας την έσωσε παίρνοντας το τόξο να χτυπήσει το θεό (557-64). Η περιγραφή ξαναγυρνά στη συνέχεια του θυμού του Μελεάγρου εξηγώντας ότι εξοργίστηκε με τη μητέρα του την Αλθαία, καθώς αυτή πικραμένη, που ο γιος της σκότωσε τον αδερφό της, τον καταράστηκε να βρει το θάνατο καλώντας την Ερινύα (565-73/4). Ο Μελέαγρος δε λυγίζει από τα ολοένα και αυξανόμενα παρακάλια των Αιτωλών γερόντων που του έστειλαν ιερείς και υπόσχονταν δώρα ούτε από τα παρακάλια του πατέρα του Οινέα ούτε των αδερφών και της μητέρας του ούτε των πολυαγαπημένων του φίλων (574-87). Μόνο όταν η πόλη φτάνει στον έσχατο κίνδυνο συγκινείται από το κλάμα της αγαπημένης του γυναίκας, που του προλέγει τα δεινά(588-95). Σώζει την πόλη του, αλλά τώρα πια δε λαμβάνει τα δώρα (596-9).

TΡΑΓΟΥΔΙΑ ΑΠΟ ΤΗ MΟΝΕΜΒΑΣΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΚΟΥΛΕΝΤΙΑ

1. Κουλέντια καὶ τὴ Mονεμβασιὰ (Δ. Καραστατήρης, Φωτεινή Γιαννούκου) 98 / 

2.99 / 

3.101 /

 4. (Παλαιὰ τραγούδια Mονεμβασιὰ) 103 / 

5. Tραγούδια (Mονεμβασιὰ) 104 / 

6. Nερατσοφίλημα (Mονεμβασία) 106 

H ἔκδοσή μας περιλαμβάνει παραμύθια καὶ τραγούδια ἀπὸ τὴ Μονεμβασία καὶ τὰ Κουλέντια, τὴ Μῆλο καὶ ἀπὸ χωριὰ τῆς Μεσσηνίας κοντὰ στὴν Ἀνδρούσα.

Ἡ καταγραφή τους ἔγινε ἀπὸ μαθητές τοῦ Κ. Γούναρη στὸ διάστημα 1906-1909.

ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΜΟΝΕΜΒΑΣΙΑTὰ τριάντα ὀκτὼ παραμύθια ἀπὸ τὴ Mονεμβασία ποὺ περιλαμβά-νει ἡ συλλογή μας καταγράφηκαν ἀπὸ δύο μαθητες τοῦ τριτάξιου σχολείου Μέσης Ἐκπαιδεύσεως, τοῦ Σχολαρχείου. 

Ἀνάμεσα σ ̓ αὐτὰ ὑπάρχουν ἄγνωστα παραμύθια ἀλλὰ καὶ παραλλαγες γνωστῶν, διηγήσεις καὶ εὐτράπελα ἐκ τῶν ὁποίων ἀρκετὰ ἀφοροῦν στὴ ζωὴ καὶ τις παραδόσεις τῆς Mονεμβασιᾶς. 

Tὰ τριάντα ὀκτὼ παραμύθια ἀπὸ τὴ Mονεμβασία ποὺ περιλαμβάνει ἡ συλλογή μας καταγράφηκαν ἀπὸ δύο μαθητὲς τοῦ τριτάξιου σχολείου Μέσης Ἐκπαιδεύσεως, τοῦ Σχολαρχείου. Ἀνάμεσα σ᾽ αὐτὰ ὑπάρχουν ἄγνωστα παραμύθια ἀλλὰ καὶ παραλλαγὲς γνωστῶν, διηγήσεις καὶ εὐτράπελα ἐκ τῶν ὁποίων ἀρκετὰ ἀφοροῦν στὴ ζωὴ καὶ τὶς παραδόσεις τῆς Mονεμβασιᾶς. Ἡ καταγραφὴ τῶν εἴκοσι δύο παραμυθιῶν ἔγινε, σύμφωνα μὲ τὴν ἰδιόχειρη σημείωση τῶν καταγραφέων, ἀπὸ τὸν Π. E. Βουγιουκλὴ τὸ 1909, ἐνῶ τῶν δεκαέξι ἀπὸ τὸν Δημήτριο Γ. Καραστατήρη. Ἀντιγράφω τὶς πληροφορίες ὅπως μᾶς τὶς παρέχουν οἱ ἴδιοι οἱ καταγραφεῖς:Tαῦτα ἐλέχθησαν ὑπὸ τῆς μητρός μου ὀνομαζομένης Κυριακούλας E. Βουγιουκλῆ κατοίκου Nεαπόλεως, τοῦ Δήμου Βοιῶν ἡλικίας 43 ἐτῶν, ἐν Mονεμβασίᾳ τῇ 9ῃ Ἰανουαρίου /1909/ Π. E. Βουγιουκλὴς μαθητὴς σχολαρχείου /1909/ καὶ Σύμφωνα μὲ στοιχεῖα τὰ ὁποῖα ἀναζήτησε γιὰ μένα καὶ εὐγενικὰ μοῦ παρέδωσε ἡ προϊσταμένη τῶν Γενικῶν Ἀρχείων τοῦ Κράτους, Ἀρχείου Λακωνίας, κυρία Πέπη Γαβαλὰ καὶ τὴν ὁποία ἀπὸ τὴ θέση αὐτὴ εὐχαριστῶ, στὸ μαθητολόγιο τοῦ Ἑλληνικοῦ Σχολείου Μονεμβασίας κατὰ τὰ ἔτη 1905-1908 ἀναγράφεται τὸ ὄνομα Παντελὴς Ἐμ. Βουγουκλής, γεννημένος στὴ Μονεμβασία, γιὸς ναυτικοῦ, 16 ἐτῶν τὸ 1909. Μικρότερης ἡλικίας ἦταν ὁ μαθητὴς Γεώργιος Ε. Βουγιουκλής, πιθανῶς ἀδελφὸς τοῦ πρώτου. 

Τὸ ὄνομα Δημήτριος Γ. Καραστατήρης, γεννημένος στὰ Κουλέντια, γιος ἱερέα, ἐμφανίζεται στὴν ἴδια πηγὴ κατὰ τὰ ἔτη 1905-1907. 

Μὲ τὸ ἴδιο πατρώνυμο ἐμφανίζονται καὶ οἱ Καραστατήρης Παναγιώτης καὶ Ἀνάστος,ὁ πρῶτος μεγαλύτερος τοῦ Δημητρίου καὶ ὁ δεύτερος μικρότερος.

Ὁ Π. Βουγιουκλὴς μᾶς πληροφορεῖ γιὰ τὴν πηγή του καὶ γιὰ τὸν τρόπο καταγραφῆς. Ἂν καὶ ὁ Δ. Καραστατήρης δὲν ἀναφέρει κάτι ἀνάλογο, ἐσωτερικὲς ἐνδείξεις, ὅπως ἡ ἔλλειψη σημείων στίξης, τὰ ἀσύνδετα σχήματα, ὁδηγοῦν στὸ συμπέρασμα ὅτι καὶ αὐτὸς κατέγραψε τὰ παραμύθια καθ᾽ ὑπαγόρευση. Πάντως τὰ παραμύθια ἐμφανίζουν ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον γιὰ τὴ δύναμη τῆς διήγησης: ὁ λιτὸς καὶ συχνὰ ἐλλειπτικὸς λόγος ἀπελευθερώνει τὶς δυνάμεις τῆςφαντασίας γιὰ νὰ δημιουργήσουν τὸ δικό τους παραμυθικὸ κόσμο βασικὸ αἴτημα εἶναι ἡ ἀναδιάταξη τοῦ κόσμου, καθὼς ἡ διατάραξη καὶ συχνὰ ἡ ἀνατροπὴ τῆς δεδομένης τάξης τῶν ἀξιῶν δίνει ἀφορμὴ γιὰ τὴ διήγηση:

Mιὰ φορὰ ἦταν ἕνας βασιλιὰς καὶ εἶχε μιὰ βασίλισσα καὶ ἤτανε ἀγγαστρωμένη καὶ ἐγέννησε καὶ ἔκαμε κορίτσι.Καὶ εἰς τὰς τρεῖς ἡμέρας ἐπήγανε αἱ μοῖρες τῶν μοιράδωνε καὶ τὴν μοιράνανε καὶ ἄκουσε ἡ βασίλισσα τί τῆς εἴπανε: ἡ μία τῆς εἶπε εἰς τὰ δέκα χρόνια νὰ γίνῃ πεκροῦ καὶ εἰς τὰ δώδεκα κλέφτρα καὶ εἰς τὰ δεκατέσσερα νὰ γίνῃ κακῆς διαγωγῆς καὶ ἡ βασίλισσα ἀπὸ τὸν γκαημό της ἀρρώστησε καὶ ἦλθε νὰ ἀποθάνῃ.

Ἤδη ἡ εἰσαγωγὴ τοῦ πρώτου παραμυθιοῦ δηλώνει τὴ διάθεση ἀνατροπῆς τῆς τάξης ἰδεῶν καὶ ἀξιῶν: οἱ μοῖρες κακοτυχίζουν τὴμονάκριβη βασιλοπούλα. Ἡ κλιμάκωση τῆς ἠθικῆς καὶ κοινωνικῆς πτώσης ἐπιτυγχάνεται μὲ τὶς τρεῖς εὐχὲς-κατάρες: ποτό, κλοπὴ καί, τέλος, ἠθικὴ ἐξαθλίωση. Ἡ λύση στὸ παραμύθι ἐνέχει τὴν ἀποκατάσταση τῆς τάξης, καθὼς μὲ τὴν πρόοδο τοῦ παραμυθιοῦ ὁ ἀκροατὴς ὁδηγεῖται μὲ λόγο ἐκπληκτικὰ πυκνὸ σὲ δαιδάλους πλοκῆς γιὰ νὰ καταλήξει στὴ λύση σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία ἡ βασιλοπούλα, παρὰ τὴν ἀσυγκράτητη ἕλξη ποὺ ἔνιωθε πρὸς τοὺς στρατιώτας, ἐπέστρεψε στὴν ἀγκαλιὰ τοῦ βασιλιᾶ, ὁ ὁποῖος, ἐρωτευμένος μαζί της, τὴν εἶχε στὸ μεταξὺ παντρευτεῖ γιὰ χάρη τοῦ παιδιοῦ τους.

Ὁ βασιλιὰς στὸ συγκεκριμένο παραμύθι ἀπέχει ἀπὸ τὸ πρότυπο τοῦ ἰσχυροῦ ἐξουσιαστῆ ἢ τῆς ἀπόλυτης ἔκφρασης ὀμορφιᾶς κα καλοσύνης, ὅπως συμβαίνει σὲ πολλὰ παραμύθια· τὸ παραμύθι μας χρησιμοποιεῖ τὸ βασιλιὰ γιὰ νὰ ὁριστεῖ ἡ ἁρμόζουσα θέση τῆς κόρης: ὅπως μιὰ βασιλοπούλα ἔχει θέση δίπλα σὲ ἕνα βασιλιά ἔτσι καὶ μιὰ νέα ἔχει θέση δίπλα σ᾽ ἕναν καλὸ σύντροφο ποὺ τὴν ἀγαπάει.

Ἀλλὰ καὶ στὸ Δαφνοκουκουδάκι, ἕνα ἀπὸ τὰ ὡραιότερα παραμύθια τῆς συλλογῆς μας, ἡ ἀνατρεπτικὴ διάθεση εἶναι ποὺ δίνει τὴν ἀφορμὴ γιὰ τὴ διήγηση: Ἡ φτωχὴ γριά, περιφρονημένη ἀκόμη κι ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸ Θεό, στὰ παρακάλια της γιὰ ἕνα παιδάκι ἔλαβε ἕνα δαφνοκουκουδάκι, ποὺ ἡ ἴδια, χωρὶς νὰ τὸ θέλει, τὸ πέταξε μὲ τὰ σαρίδια. Καὶ νά, ποὺ φυτρώνει μιὰ δάφνη, στὴ σκιά της ἀναπαύεται ὁ βασιλιάς· μὲ τρόπο μαγικὸ ἐμφανίζεται σ᾽ αὐτὸν μιὰ ὑπέροχη κοπέλα, αὐτὸς τὴν ἀναζητᾶ καὶ τελικὰ τὴ βρίσκει κα κάτσανε ἐκεῖνοι καλὰ καὶ ἐμεῖς καλύτερα.

Tὸ συγκεκριμένο παραμύθι κινεῖται σὲ γνωστὰ στερεότυπα ποὺ δὲ γνωρίζουν σύνορα, σύμφωνα μὲ τὰ ὁποῖα κάθε καταφρονεμένο ἔρχεται ἡ στιγμὴ ποὺ θὰ λάμψει μὲ τὴν ὀμορφιὰ καὶ τὴν ἀξία του. 

Tὰ Παραμύθια τὰ γραφόμενα ὑπὸ τοῦ Δημητρίου Γεωργίου Καραστατήρη, μαθητοῦ Σχολαρχείου, Κουλέντια.

Πηγη:     http://www.potamos.com.gr/download/fe586f6e3ec2de7faee00407a85add56koygeasMonemvasia.pdf

Αγωνιστής του '21: «ΣΤΡΑΤΗΓΗΣ ΣΤΟΥΜΠΟΣ»

 Αναζητώντας τις ρίζες….. Των Στουμπαίων του Επιδαύρου Λιμηρά….

Πληροφορίες με οδηγούν στο Ξηροκάμπι… στην Κουμουστά… και στο Μαργέλι τις στάνες των Στουμπαίων….

Πηγη: Το Ξηροκάμπι Περίοδος Α΄ (1966 - 1977)

Φύλλον 22.ο: Δεκέμβριος 1975

http://micro-kosmos.uoa.gr/faris/pdf/xirokabi_22_1975.pdf

Αγωνιστής του '21: «ΣΤΡΑΤΗΓΗΣ ΣΤΟΥΜΠΟΣ» 

Making the Web Beautiful!

μας ταξίδεψε στον Ταύγετο

 

Ο Φίλος μου ο Πότης

 

Στ΄ Αλώνι του Αι-Στράτηγου

 

Αγάπες του Βουνού

κότσυφες

 Από το θαυμάσιο λαογραφικό βιβλίο του Παναγιώτη Στούμπου
ΚΟΥΜΟΥΤΣιΩΤιΚΟι ΚΑΗΜΟι ΚΑι ΑΝΤιΛΑΛΟι
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΧΡ. ΣΤΟΥΜΠΟΣ
Γεννήθηκε στην Κουμουστά της Λακεδαίμονος στις υπώρειες του Ταϋγέτου.
Λάτρης της φύσης και της ποιμενικής ζωής.
Συγγραφέας του βιβλίου «Κουμουστιώτικοι καημοί και αντίλαλοι» και βουκολικός στιχοπλόκος, τραγουδιστής και οργανοπαίκτης.
Μεγάλες του αγάπες: τα γράμματα και η μουσική.
Με το ταλέντο του ξεπέρασε τις μικρές γνώσεις του και αναδείχθηκε η μοναδική «όαση» της Κουμουστιώτικης κοινωνία


Έχουνε χάρη οι κότσυφες, σεβντά οι κιτρινομύτες
Όπου δεν καταδέχονται να πα να ξεχειμάσουν
Σε ξένους τόπους άχαρους, ζεστούς ξεγυμνωμένους
Μον μένουν όπου είναι λιόδεντρα, κληματαριές και λόγγοι
Με κουμαριές κι αγραπηδιές και όχτια με βατιώνες
Και πότε πότ’ ανέμελοι σκαλίζουνε και βόσκουν
Πότε τσιρίζουν τρεις φορές και φεύγουν τρομαγμένοι
Γιατ’ έχουν δει τον κυνηγό κι ακούσει το γεράκι
Κλωσσομανάν τ’απόβραδα αντίς να κουβεντιάζουν
Σα να ξετάζουν τον καιρό κι αν είν’ να ρίξει χιόνι
Γλυκά γλυκ’ ανοιξιάτικα το λένε το χειμώνα
Και χολογιούνταν οι βοσκοί κλαίγανε οι βοσκοπούλες
Μπάζανε ξύλα στις σπηλιές πριν να θαυτούν στα χιόνια
Την άνοιξη ερωτεύονται και λιανοτραγουδάνε
Ώσπου λυγάνε οι κόσφαινες κι οι σερνικοί κοσφάδες
Τις βρίσκουν τις βατεύουνε και έτσι ζευγαρωμένοι
Πάνε πλευρά σε πρόβατα πάνε κοντά σε γίδια
Και βγαίνουν στα ψηλά βουνά μένουν κοντά σε στρούγκες
Και παίρνουνε κωλόκουρα και παίρνουνε ξελιάρια
Και χτίζουνε στα έλατα στα κέντρα στα πυρνάρια
Φωλειές σα ρασοκούβαρα σα χούφτες βελουδένιες
Κι εκεί γεννάν οι κόσφαινες κι οι σερνικοί κοσφάδες
Τους πάνε σύνταχα φαΐ κι από μεριά φυλάνε
Να μη της δει η δεντρογαλιά, το έρμο το γεράκι
Κι όντα τσοφλίσουνε τα αυγά και τα μικρά κοσφάκια
Χάσκουνε με το θόρυβο και το θεό τηράνε
Πάει ο τσοπάνης ο καλός και τα κρυφοκοιτάζει
Χλωρό τυρί και θρέφονται μυτζήθρα κι ημερεύουν
Κι εχ’ ο τσοπάνης κότσυφες ήμερους και γλετζέδες
Π’ όντας χαράζει την αυγή δεχτά δεχτά σφουράνε
Τις στάνες και σκαρίζουνε πρινού καλοφωτίσει
Κι όντας ακούει στον ύπνο του να κεαληδούν κοσφάδες
Να κελαηδάνε πέρδικες και να βαρούν κουδούνια
Κι αν είν’ κουδούνια διαλεχτά και νεραϊδοπαρμένα
Όπου βαρούν απόμερα και αγριοκοιτιούντ’ ομπρός του
Κι όντας μακριά κάποιο σκυλί βαβίζ’ ανάρια ανάρια
Ξυπνάει ο τσοπάνης ο καλός και κάνει το σταυρό του
Και λέει, θε μου σ’ ευχαριστώ αυτά π’ ακούω με φτάνουν
Ετούτα ο δόλιος έλεγα σε ούλες τις προσευχές μου
Αλλ’ ήταν ο θεός ψηλά, ήταν που λεν αλάργα
Δε μ’ άκουσε και ζήλεψε ο χάρος να με πάρει
Και μια και δυο μου τράβηξε ξυλιές με το ραβδί του
Ώσπ’ έπεσα μισάρρωστος και μισοπεθαμένος
Μου κλέψανε τα γίδια μου τα έρμα τα σκυλιά μου
Π’ ούλο το δρόμ’, ορμάγανε να φάν τους αφεντάδες
Τους ξένους που τα τσίτωσαν για να διαβούν τον Ίρη
Τώρα! Στου κάμπου τις βοές, στις κάψες, τα λιοβόρια
Μετράου τις ώρες και ήθελα ταχιά που θα πεθάνω
Μα ‘ρθείτε κοτσυφάδες μου δω κάτου αγάλ’ αγάλι
Να πάρετε στ’ ανάλαφρα φτερά σας την ψυχή μου
Να μου την πάτε στα βουνά πρινού την εύρ’ ο χάρος
Και μου την πάει στα τάρταρα της μαύρης γης τον πάτο
Θέλω η ψυχή μου ναν’ ψηλά σε σύρραχα βουνίσια
Όπως το κλεφτολήμερο και τ’ όμορφο ντερνέκι
Κι όπως την Άγια Κυριακή απ’ είναι το χωριό μου
Κι αν είν ψυχές οι κότσυφες κι αν οι χαψιανοί μου
Με εκείνους θέλω να σταθεί να βραδολημεριάζει
Γιατ’ όπου θε κι αν γύρισα τέτοιες ψυχές δεν βρήκα