Κυνίσκα

Κυνίσκα (β’ μισό 5ου – α’ μισό 4ου αι. π.Χ.). Σπαρτιάτισσα ευγενής. Ήταν κόρη του βασιλιά της Σπάρτης Αρχίδαμου Α’ και αδελφή του Αγησίλαου. Υπήρξε η πρώτη γυναίκα της εποχής της που ασχολήθηκε με την ιππασία. Παρακινημένη από τον Αγησίλαο, συμμετείχε στους Ολυμπιακούς αγώνες (ίσως το 396 π.Χ.), νικώντας δύο φορές στο τέθριππο (392). Με αυτή την καινοτομία ο Αγησίλαος ήθελε να αποδείξει ότι η νίκη στην ιππασία δεν είναι κατόρθωμα της δύναμης του ηνίοχου, αλλά αποτέλεσμα πλούτου, που καθιστά προσιτή τη νίκη ακόμη και στις γυναίκες. Μετά τη μία από τις νίκες της, η Κ. χρηματοδότησε την κατασκευή μνημείου από τον Απελλή, στο οποίο εικονιζόταν και η ίδια με το τέθριππο και τον ηνίοχό της. Τμήμα της επιγραφής της βάσης σώζεται στην Ελληνική Ανθολογία. Ένα άλλο ανάθημα της Κ., που απεικόνιζε επίσης τέθριππο, είχε στηθεί στον πρόναο του ναού του Δία στην Ολυμπία.

Ο νόμος 'όχι γυναίκες' όντως τις απαγόρευε να μπουν στην Αλτι, αλλά δεν υπήρχε κανόνας που ν' απαγορεύει όποια γυναίκα, άγαμη ή εγγαμη, νέα ή ενήλικη, να τρέχει τ' άλογα της στις ιπποδρομίες ή αρματοδρομίες. Απ' όσα ξέρουμε έξι έξυπνες γυναίκες ανακάλυψαν την..τρύπα του νόμου και μπήκαν θριαμβευτικά στην Αλτι. Η πρώτη και πιο διάσημη δεν ήταν άλλη απο την Κυνίσκα [σκυλίτσα!], κόρη κι' αδελφή δυο βασιλέων της Σπάρτης, του Αρχιδάμα και του Αγησίλαου.
Κάπου πέντε αιώνες μετά το κατόρθωμα της Κυνίσκας, ο Πλούταρχος έγραφε πως ο αδελ-φός της Αγησίλαος ήταν αυτός που την ώθησε να συμμετάσχει στο τέθριππον της Ολυμπίας, με το πειστικώτατο επιχείρημα 'ΟΥΔΕΜΙΑΣ ΕΣΤΙΝ ΑΡΕΤΗΣ ΑΛΛΑ ΠΛΟΥΤΟΥ ΚΑΙ ΔΑΠΑΝΗΣ Η ΝΙΚΗ' [Αγησ. 20.1]. Μ' άλλα λόγια, ο Αγησίλαος ήθελε ν' αποδείξει στην αδελφή του πως η νίκη στα Ιππικά δεν εξαρτάται απ' τη δεξιότητα ιππέων και ηνίοχων, αλλά κυρίως απο την αξία των ίππων και τον πλούτο του ιδιοκτήτη. Διαφωνών μ' αυτή τη θεωρία ο Παυσανίας είχε τη γνώμη πως το κίνητρο της Κυνίσκας ήταν η φιλοδοξία 'να κερδίσει τους άνδρες'.
Ασχετα με προσωπικά αισθήματα η Κυνίσκα πέτυχε το σκοπό της, όπως κάθε φιλόδοξη γυ-ναίκα στην ανθρώπινη ιστορία. Μάλιστα η νεα-ρή Σπαρτιάτισσα στεφανώθηκε όχι μιά, αλλά δυο φορές για τις νίκες των αρμάτων της μέσα σε τέσσερα χρόνια, δηλ. στην 96η και 97η Ολυμπιάδα (396 και 392). Γιορτάζοντας το θρίαμβο των ίππων της η Κυνίσκα έστησε δύο χάλκινα μνημεία στην Ολυμπία, κοντά στο ά-γαλμα του Θάσιου Θεαγένη. Η επιγραφή του Απελλέα στη βάση του πιό μεγάλου μνημείου (με 4 χάλικνα άλογα σχεδόν φυσικού μεγέθους) που σώθηκε απ' το μεθοδικό Παυσανία βρέθηκε 24 αιώνες αργότερα. Το τετράστιχο αποτελεί ύμνο στα γρήγορα άτια και τις γενναίες γυναίκες [V.12.5-άγαλμα, VI.1.7-επιγραφή]: 'ΣΠΑΡ-ΤΑΣ ΜΕΝ [ΒΑΣΙΛΗΕΣ ΕΜΟΙ] ΠΑΤΕΡΕΣ ΚΑΙ ΑΔΕΛΦΟΙ / ΑΡΜΑΤΙ Δ'ΩΚΥΠΟΔΩΝ ΙΠΠΩΝ ΝΙΚΩΣΑ ΚΥΝΙΣΚΑ/ΕΙΚΟΝΑ ΤΑΝ Δ'ΕΣΤΑΣΑ. ΜΟΝ[ΑΝ] ΔΕ ΦΑΜΙ ΓΥΝΑΙΚΩΝ/ΕΛΛΑΔΟΣ ΕΚ ΠΑΣΑΣ ΤΟ[Ν] ΔΕ ΛΑΒΕΙΝ ΣΤΕΦΑΝΟΝ'/' [δες και Ξενοφ. Αγησίλαος 9.6]
Το κορίτσι της Σπάρτης ήταν πρώτο στην ιστορία μας που ανακάλυψε 'κενά' σε ανδρικούς κανόνες που γελοιοποίησε. Ετσι, απέδειξε στους τότε και τωρινούς-άνδρες οτι τα άλογα κάνουν τη διαφορά μεταξύ νίκης και ήττας και όχι η 'ανδροπρέπεια'. Εδειξε ακόμα πως ήταν αρκετά γενναία ν' ανταγωνισθεί τ' αρσενικά στον πιο σκληρό ιππικό αγώνα και να βγεί νικήτρια. Πάνω απ' όλα, η Κυνίσκα έγινε ένα μοναδικό παράδειγμα θηλυκής υπεροχής στην καλύτερη της μορφή, τον αθλητισμό.
Μόλις μια γενιά αργότερα, μια Λακεδαιμόνια συμπατριώτισσα της, η Ευρυλεωνίς, πήγε τη συνωρίδα της στην 103η Ολυμπιάδα του 362 π.Χ κι' επανέλαβε το θρίαμβο της πρωτοπόρου Κυνίσκας. Το άρμα της πήρε τη νίκη κι' η κυρία τον κότινο, που την έκανε δεύτερη στεφανίτη, γυναίκα στην ιστορία των Ολυμπικών αγώνων.