Θεοδώρα, η πόρνη που έγινε αυτοκράτειρα

Στην πολυτάραχη ιστορία του βυζαντινού κράτους είναι πολλές εκείνες οι μορφές, που εξάπτουν την περιέργεια του απλού αναγνώστη και κεντρίζουν το ενδιαφέρον των μελετητών με την αμφιλεγόμενη προσωπικότητά τους. Μια απ’ αυτές είναι η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (503(;) – 547/48), σύζυγος του Ιουστινιανού Α’... Η Θεοδώρα ξεκίνησε από πολύ χαμηλά, από τον ιππόδρομο του 6ου αιώνα, ένα περιβάλλον στο οποίο μόνιμη μέριμνα αποτελούσε η επιβίωση. Το πολύ χαμηλό βιοτικό επίπεδο όσων εργάζονταν σ’ αυτόν, ανάγκαζε τους ανθρώπους να ασχολούνται με ευκαιριακά επαγγέλματα και να κατοικούν σε τρώγλες. Η φθηνή ψυχαγωγία και διασκέδαση ήταν κομμάτι του υποκόσμου της Κωνσταντινούπολης.
Θεοδώρα η ηθοποιός
Η Θεοδώρα αναγκάστηκε από πολύ μικρή να εμφανιστεί στη σκηνή του θεάτρου ως ηθοποιός, γεγονός που καταδίκαζαν η Εκκλησία και η κοινωνία, αφού στο Βυζάντιο οι γυναίκες του θεάτρου έφεραν το στίγμα του εξευτελισμού και της ανηθικότητας. Μετά από πολλές περιπέτειες και ταξίδια, σε διάφορες περιοχές του ρωμαϊκού κράτους, επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη, όπου γνώρισε τον Ιουστινιανό, ο οποίος την ερωτεύτηκε. Από εκεί και πέρα, ήταν θέμα χρόνου πλέον για τη Θεοδώρα να γίνει σύζυγός του και αυγούστα, μετά τη στέψη του Ιουστινιανού ως αυτοκράτορα.

Ο Ιουστινιανός με τη Θεοδώρα.

Αυτή ακριβώς η εξελικτική της πορεία, από το θέατρο στον αυτοκρατορικό θρόνο, ίσως ενόχλησε και ενοχλούσε μέχρι τον θάνατό της τον ιστορικό Προκόπιο, από την Καισάρεια. Αυτός, καθώς αντιδρούσε με τον αυτοκράτορα και την πολιτική του, ωθήθηκε στο να γράψει κρυφά το βιβλίο «Απόκρυφη Ιστορία». Πρόκειται για ένα λιβελογράφημα, που στρέφεται τόσο εναντίον της Θεοδώρας, όσο και του Ιουστινιανού. Ο Προκόπιος προβάλλει ως σκοπό της συγγραφής αυτού του έργου την αποκάλυψη όλης της αλήθειας στις επόμενες γενεές. Το έργο, όμως, αποτελεί μάλλον μια συνειδητή προσπάθεια δυσφήμησης του αυτοκρατορικού ζεύγους.
Οι επικρίσεις πάντως στρέφονται κυρίως εναντίον της Θεοδώρας, της οποίας το παρελθόν πυροδοτεί σωρεία φανταστικών ή μη αφηγήσεων, που υποβαθμίζουν το πρόσωπό της και κατ’ επέκταση πλήττουν και το ήθος και το κύρος του Ιουστινιανού. Οι σχετικές αφηγήσεις, πάντως, για την «ηθική» της αυτοκράτειρας, χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερα «γαργαλιστικές» λεπτομέρειες.
Η κόρη του αρκουδιάρη
Η παρουσίαση αρχίζει από τη γέννησή της. Κατά τον συγγραφέα, ήταν κόρη κάποιου «αρκουδιάρη», που τον έλεγαν Ακάκιο. Γεννημένη στο περιβάλλον ενός τσίρκου, η Θεοδώρα δεν μπορούσε, παρά να ακολουθήσει μια προδιαγεγραμμένη πορεία. Πριν ακόμη ωριμάσει, εμφανίστηκε στη σκηνή ενός τσίρκου, γεγονός καταδικαστέο από την ηθική του Βυζαντίου, εφόσον οι «γυναίκες της σκηνής» ήταν πασίγνωστες για την ανηθικότητά τους. Εκτός από τις χυδαίες παραστάσεις τους, προσέφεραν στους άνδρες και «άλλου είδους» υπηρεσίες. Ο Προκόπιος περιγράφει, με πολύ άσχημο τρόπο, ότι εφόσον η Θεοδώρα δεν είχε ακόμη ωριμάσει, επιδιδόταν σε ασέλγεια παρά φύσιν. Ωριμάζοντας, έγινε μια τυπική «παρακατιανή», κατά τον συγγραφέα, δηλαδή μια πόρνη, που προσέφερε τις υπηρεσίες της σε πεζούς στρατιώτες, ακόμη και σε δούλους. Αδίστακτη και «ξετσίπωτη», συνήθιζε να αλλάζει συχνά εραστές, με κόλπα του κρεβατιού όλο και πιο ασυνήθιστα: «Πουθενά στον κόσμο δεν γεννήθηκε κανείς παραδομένος σε κάθε είδους ηδονή, όσο αυτή». Ο Προκόπιος την παρουσιάζει, μάλιστα, να παραπονιέται ότι θα ήθελε να έχει περισσότερες… τρύπες, ώστε να ηδονίζεται πιο πολύ! Το αγαπημένο της νούμερο στο τσίρκο, κατά τον λιβελογράφο, ήταν να τοποθετεί κόκκους σιταριού στα απόκρυφά της σημεία, τα οποία τσιμπούσαν χήνες, προκειμένου να φάνε το σιτάρι.

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα.

Περιζήτητη πλέον στα συμπόσια, επιδιδόταν σε ολονύχτια όργια με όλους τους συνδαιτυμόνες. Όπως με περισσή υπερβολή αναφέρει ο συγγραφέας, μια φορά σε ένα συμπόσιο συνουσιάσθηκε με περισσότερους από 40 άνδρες. «Με τόση λαγνεία καμάρωνε για το κορμί της, ώστε φαινόταν ότι δεν έχει το αιδοίο της στη φυσική του θέση, όπως οι άλλες γυναίκες, αλλά ότι το έχει στο κούτελο». Ήταν πασίγνωστη για τον έκλυτο βίο και τη λαγνεία της και κάθε συνάντηση μαζί της είχε καταντήσει να θεωρείται το πλέον βρώμικο πράγμα. «Αλλά και εκείνοι που την πλησίαζαν, αμέσως αποκαλύπτονταν ότι δεν το συνήθιζαν να συνουσιάζονται κατά τους νόμους της φύσης.
Αργότερα, η Θεοδώρα έφυγε μαζί με κάποιον Εκηβόλο, που είχε αναλάβει τη διοίκηση της Πενταπόλεως (περιοχή με πέντε πόλεις στη Λιβύη), ο οποίος όμως την έδιωξε. Έτσι, η Θεοδώρα βρέθηκε να ασκεί ξανά το συνηθισμένο της επάγγελμα, πουλώντας άνομα το κορμί της. Αρχικά, πήγε στην Αλεξάνδρεια, έπειτα αφού περιπλανήθηκε σε όλη την Ανατολή, επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη, ασκώντας σε κάθε πόλη το επάγγελμά της. Μόλις όμως έφθασε εκεί, την ερωτεύτηκε ο Ιουστινιανός παράφορα, αιχμάλωτος ίσως από τα κόλπα της στο κρεβάτι. Στην αρχή την συναναστρεφόταν ως ερωμένη, μολονότι την είχε ανυψώσει στο αξίωμα της πατρικίας. Η Θεοδώρα, λοιπόν, κατάφερε αμέσως να αποκτήσει υπέρμετρη δύναμη και τεράστια πλούτη, «γιατί για τον άνθρωπο αυτόν -όπως συνήθως συμβαίνει με τους τρελά ερωτευμένους- το πιο γλυκό πράγμα στον κόσμο ήταν να κάνει όλα τα χατίρια της αγαπημένης του και να της προσφέρει όλα τα πλούτη του κόσμου. Όσο για το κράτος, καιγόταν σαν προσάναμμα για χάρη αυτού του έρωτα».
Ανεξάρτητα αν όλα τα παραπάνω είναι αλήθειά ή όχι, η Θεοδώρα έχει στιγματιστεί ανεξίτηλα στην ιστορία, ως η πόρνη που έγινε αυτοκράτειρα.
Νίκος Γιαννόπουλος
Ιστορικός

Ζούμε σ’ ένα matrix… η ανατροπή είναι ζήτημα χρόνου

Δημοσιεύτηκε την:
Πέμπτη, Ιουνίου 05, 2014 | Από: Νέμεσις Ραμνουσία |
Share on facebook Share on twitter Share on print Share on email More Sharing Services 57

Μάνος Δανέζης: Ζούμε σ’ ένα matrix… η ανατροπή είναι ζήτημα χρόνου
Ο Μάνος Δανέζης είναι Επίκουρος καθηγητής Αστροφυσικής, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Έχει δημοσιεύσει δεκάδες άρθρα στον Τύπο, εκατοντάδες επιστημονικές εργασίες και διαθέτει ένα πλούσιο συγγραφικό έργο βιβλίων Φυσικής, Αστροφυσικής Ιστορίας και Φιλοσοφίας των Θετικών Επιστημών αλλά και κοινωνικού ενδιαφέροντος. Τα τελευταία χρόνια οι ρηξικέλευθες απόψεις του γίνανε γνωστότερες από τις τηλεοπτικές σειρές «Το Σύμπαν που αγάπησα» και «Έτσι βλέπω τον κόσμο» στην ΕΤ3, όπου υπήρξε (μαζί με τον Δρ Ε. Θεοδοσίου) παρουσιαστής και επιστημονικός υπεύθυνος. Παρακολουθώντας τον, δεν ξέρω να σας πω αν είναι «ταπεινο-εκκεντρικός», «φευγάτος», ή και υπερ-ευφυής ως επιστήμονας αλλά σίγουρα βαδίζει στον δικό του ρυθμό, προσπαθώντας να μας αλλάξει τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο. Ο λόγος για τον Μάνο Δανέζη.


Συνέντευξη: Μαριάνθη Πελεβάνη

Μάνος Δανέζης


Κύριε Δανέζη πιστεύετε ότι ο δυτικός κόσμος καταρρέει;

Σήμερα, όπως όλοι έχουμε αντιληφθεί, οι δυτικές κοινωνίες διέρχονται μια περίοδο δραματικά αυξανόμενης κρίσης, η οποία συν τω χρόνω αποσαθρώνει τις παγκόσμιες κοινωνικές δομές. Ως παράδειγμα αναφέρουμε τη διεθνή οικονομική κατάρρευση που βιώνουμε σήμερα. Όπως είναι φανερό η οικονομική κρίση δεν είναι το αίτιο, αλλά το αποτέλεσμα μιας ολοκληρωτικής κατάρρευσης αξιών και ιδεών. Πίσω από την καταρρέουσα οικονομική δομή, σε κοινωνικό και ηθικό επίπεδο, βρίσκεται ένας καταρρέον πολιτισμός και ομάδες ανθρώπων που την υπηρετούν. Χαρακτηριστικό φαινόμενο αυτής της κατάρρευσης είναι η εγκατάλειψη των αρχών της συλλογικότητας, της κοινωνικότητας και του κοινοτικού πνεύματος, δηλαδή των βασικών στοιχείων δόμησης του πολιτισμού μας.

Η συλλογικότητα έχει αντικατασταθεί από την ιδιώτευση, την υποκειμενικότητα, την ατομικότητα και τον εγωκεντρισμό. Με τον τρόπο αυτό η κοινωνία χάνει τη συνοχή της και αυτοδιαλύεται σε ένα σύνολο συγκρουόμενων ατόμων. Το εγώ αντικαθιστά το εμείς. Το είμαι αντικαθίσταται από το έχω. Με τον τρόπο αυτό ο δυτικός πολιτισμός από κοινωνικός, μετατρέπεται σε εξατομικευμένο, υστερόβουλο, ωφελιμιστικό και συν τω χρόνω φθείρεται, διαφθείρεται, και καταρρέει.

    Δυστυχώς, η ιστορία διδάσκει ότι όλοι οι πολιτισμοί του παρελθόντος κατέρρευσαν, μέσα σε τραγικές ωδίνες, χωρίς οι διεφθαρμένες κοινωνικές δομές να το αντιλαμβάνονται και χωρίς να είναι έτοιμες να τους αντικαταστήσουν με κάτι καλύτερο


Την πολιτισμικά μεταβατική περίοδο που διανύουμε, ελπίδα και προσπάθειά μας πρέπει να είναι η δημιουργία όλων των αναγκαίων συνθηκών προκειμένου η ιστορία να μην επαναληφθεί και η πολιτισμική μετάβαση, η οποία είναι ήδη δρομολογημένη, να γίνει ομαλά χωρίς τις τραυματικές εμπειρίες άλλων ιστορικών περιόδων.


Όπως διαπιστώνετε, ένα πολιτισμικό ρεύμα εκφράζει βασικά την εκάστοτε προσπάθεια του ανθρώπου να ξεπεράσει και να ελέγξει τους φόβους του. Τι φοβόμαστε σήμερα και πως μπορούμε να το ξεπεράσουμε;

Ένα βασικό και επιτακτικό ανθρώπινο συναίσθημα είναι ο «φόβος», ο οποίος δημιουργείται από την έννοια της «ανάγκης». Σκοπός και αίτιο της ανάπτυξης ενός πολιτισμικού ρεύματος είναι η προσπάθεια μιας κοινωνίας να ξεπεράσει και να ελέγξει συλλογικά τρεις βασικές ομάδες φόβων, οι οποίοι βρίσκονται σε άμεση σχέση και συνάρτηση με τριών ειδών πραγματικά και πρακτικά γεγονότα. Ο πρώτος φόβος είναι ο φόβος της φυσικής ανθρώπινης επιβίωσης, ο δεύτερος είναι ο φόβος της βίαιης δράσης του φυσικού περιβάλλοντος και τέλος ο μεταφυσικός φόβος, δηλαδή ο φόβος που προκαλούν κάποια γεγονότα τα οποία ξεφεύγουν από το πλαίσιο μιας λογικής ερμηνείας, η οποία θα είχε τη βάση της στην εμπειρία των ανθρώπινων αισθήσεων, όπως ο θάνατος.

Προκειμένου ο άνθρωπος να κατασιγάσει αυτές τις τρεις ομάδες φόβων δημιούργησε αντίστοιχα, τα «κοινωνικά συστήματα» από τα οποία προήλθαν τα «πολιτικά συστήματα», την «επιστήμη» η οποία σε κάποιες περιπτώσεις μετασχηματίζεται σε «τεχνολογία». και τέλος τη «θεολογία», η οποία αποτελεί τη βάση πάνω στην οποία στηρίχθηκε η δημιουργία της έννοιας της «θρησκείας». Με τον τρόπο αυτό δημιουργήθηκαν οι βασικοί τρεις πυλώνες ενός πολιτισμικού ρεύματος. Στο πλαίσιο αυτών των τριών πολιτισμικών πυλώνων αναπτύσσονται ανθρώπινες διοικητικές δομές οι οποίες, όλες μαζί, αποτελούν αυτό το οποίο ονομάζουμε «κοσμική εξουσία». Όπως γίνεται φανερό, αυτό που οδηγεί σε κατάρρευση έναν πολιτισμό δεν είναι η φιλοσοφική βάση τους, αλλά οι φιλοδοξίες, ο δογματισμός και η διαφθορά, των ανθρώπων που συγκροτούν τις διοικητικές δομές τους.

Όμως, όταν οι διοικητικές δομές των πολιτισμικών πυλώνων διαφθαρούν, οι πολιτισμικοί πυλώνες και ο πολιτισμός γενικότερα καταρρέουν, αφήνοντας τους ανθρώπινους φόβους να γιγαντωθούν εκ νέου. Τότε δημιουργείται η αναγκαιότητα δημιουργίας ενός νέου πολιτισμικού ρεύματος το οποίο θα πρέπει να είναι ικανό να κατασιγάσει τους νέους ανθρώπινους φόβους.

Όμως μια κοινωνία που κυριαρχείται από υπέρμετρους φόβους, είναι μια υποταγμένη κοινωνία, ανίκανη να αντιδράσει λογικά και ήρεμα στην αντιμετώπιση των προβλημάτων της. Μια φοβισμένη κοινωνία κυριαρχείται από την αίσθηση του πανικού, της οργής, της ανεξέλεγκτης βίας. Μια φοβισμένη κοινωνία είναι μια εύκολα χειραγωγούμενη κοινωνία. Το γιγάντωμα των αναγκών και των φόβων μας, μας στερεί το υπέρτατο ανθρώπινο αγαθό, την ελευθερία μας.

    Σήμερα πλέον κατανοούμε γιατί ο δυτικός πολιτισμός, μας δημιούργησε έναν καταιγισμό πλαστών και άχρηστων αναγκών. Όχι για να μας κάνει πιο ευχάριστη τη ζωή. αλλά επειδή αυξάνοντας τις ανάγκες μας, γιγάντωνε πλαστά τους φόβους μας. Μας έκανε υποταγμένους και εύκολα χειραγωγούμενους


Ας αντιδράσουμε από σήμερα. Ας ελαχιστοποιήσουμε τους φόβους μας ελαχιστοποιώντας τις πλαστές ανάγκες μας, αντικαθιστώντας τις έννοιες του «αμοιβαίου συμφέροντος» και της περιστασιακής «ελεημοσύνης» με το μόνιμο αίσθημα της ανθρώπινης αλληλεγγύης

Η αλλαγή της πολιτισμικής συγκρότησης θα επιτευχθεί ειρηνικά και αναίμακτα, αν και όταν αντιληφθούμε την αναγκαιότητα μιας εσωτερικής μας αναμόρφωσης. Η πνευματική και συνειδησιακή συγκρότηση των πολιτών καθορίζει την ποιότητα της Πολιτείας και η ποιότητα της Πολιτείας, τον πολιτισμό που αυτή θα συγκροτήσει.

Η μεγάλη πολιτισμική αλλαγή θα αρχίσει να γίνεται μια ειρηνική πραγματικότητα μόνο όταν κάνουμε την αγωνία μας, τον δικαιολογημένο κοινωνικό θυμό μας και το αίσθημα της εκδίκησης, αξιοπρέπεια, δουλειά, γνώση, υπευθυνότητα, συλλογικότητα.


Μιλάτε για μια επιστημονική επανάσταση συνδεδεμένη με ένα καινούργιο πολιτισμικό ρεύμα, το οποίο μπορεί να αλλάξει το σύγχρονο κόσμο. Τι «ευαγγελίζεται» το ρεύμα αυτό και που συνίσταται η νεωτερικότητά του, το καινούργιο;

Ένα θεμελιώδες ερώτημα είναι το με ποιόν τρόπο επιδρά το περιεχόμενο της επιστημονικής σκέψης στις δομές ενός πολιτισμικού ρεύματος;

Αρχικά θα πρέπει να αντιληφθούμε ότι οι θετικές επιστήμες και σε προέκταση ο πυλώνας της επιστήμης, δεν θεμελιώνονται πάνω σε πειραματικά αποδεδειγμένες έννοιες, όπως αφήνουμε πολλές φορές να εννοηθεί

Οι βάσεις των θετικών επιστημών είναι οι έννοιες της «ύλης», του «χρόνου», και του «χώρου». Όμως οι έννοιες αυτές, όπως γνωρίζουμε, δεν είναι ούτε χειροπιαστές ούτε αντικειμενικά προσδιορισμένες αλλά, φιλοσοφικά κατηγορούμενα προσδιοριζόμενα με διαφορετικούς τρόπους, σε διαφορετικές εποχές από διαφορετικούς πολιτισμούς.

Το πολύ σημαντικό όμως είναι ότι, οι έννοιες αυτές δεν αποτελούν τη βάση μόνο του πυλώνα της επιστήμης ενός πολιτισμικού ρεύματος αλλά και των άλλων δύο πυλώνων του, εκείνων της θρησκευτικότητας και της κοινωνικής φιλοσοφίας.

Επακόλουθο αυτού του γεγονότος είναι ότι, αν ανατραπεί το εννοιολογικό περιεχόμενο των εννοιών της «ύλης», του «χρόνου» και του «χώρου» καταρρέει ολόκληρο το πολιτισμικό οικοδόμημα μιας κοινωνίας. Η ανατροπή αυτή είναι προνόμιο των θετικών επιστημών και έχει επιτευχθεί από την σύγχρονη επιστημονική σκέψη. Ως εκ τούτου, η ανατροπή και η αλλαγή του δυτικού πολιτισμικού ρεύματος είναι ζήτημα χρόνου.

Η μεγάλη αυτή επιστημονική επανάσταση, που θα σχηματοποιήσει σε νέες βάσεις τις κοινωνικές διοικητικές δομές, στηρίζεται σε δύο νέες βασικές αλήθειες, επιστημονικά τεκμηριωμένες τόσο θεωρητικά όσο και πειραματικά.

Η πρώτη αλήθεια αναφέρεται στην αποκάλυψη του τι είναι στην ουσία αυτό το οποίο ονομάζουμε αντικειμενική πραγματικότητα και σε προέκταση, τι είναι αυτό το οποίο ονομάζουμε ύλη η οποία αποτελεί το θεό του καταρρέοντος πολιτισμικού ρεύματος, στον βωμό της οποίας αλλά και των παραγώγων της, πολλές φορές θυσιάζουμε ακόμα και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Η σύγχρονη επιστημονική σκέψη, μέσω της πειραματικής διαδικασίας, γνωρίζει πλέον ότι η αισθητή υλική πραγματικότητα αποτελεί μια ψευδαίσθηση της ανθρώπινης φυσιολογίας, η οποία δημιουργείται μέσα σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου με την βοήθεια των αισθητηρίων οργάνων μας. Η υλική πραγματικότητα δεν είναι παρά ένα matrix.

    Σύμφωνα με την Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας η υλική συμπαντική πραγματικότητα δεν είναι τίποτα άλλο παρά «η προβολή (το είδωλο, το καθρέφτισμα) όσων υπάρχουν στο πραγματικό τετραδιάστατο μη Ευκλείδειο και αθέατο Σύμπαν πάνω σε έναν ψεύτικο τρισδιάστατο και Ευκλείδειο χώρο που φτιάχνουν πλαστά οι αισθήσεις μας». Τον χώρο αυτό η Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας ονομάζει χώρο Minkowski


Η δεύτερη επιστημονική αλήθεια στην οποία θα στηριχθεί το νέο πολιτισμικό ρεύμα είναι ή έννοια της ολικότητας. Το Σύμπαν της σύγχρονης επιστήμης είναι ένα ενιαίο σύστημα το οποίο δεν μερίζεται, ούτε αποτελείται από μέρη. Η αίσθηση των εξατομικευμένων αντικειμένων και μορφών δεν αποτελεί παρά μια νέα πλάνη η οποία στηρίζεται σε μια ιδιομορφία, βασικά, της όρασής μας αλλά γενικότερα της εγκεφαλικής μας συγκρότησης.

    Η αλήθεια είναι ότι τα πάντα μέσα στο Σύμπαν είναι Ένα. Μια απέραντη ενιαία, και αδιαίρετη ενότητα. Μέσα σε αυτή την ενότητα χάνεται η έννοια της εξατομίκευσης της προσωπικής ύπαρξης. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί να ευτυχή το μέρος, αν πάσχει το όλον


Η ευτυχία των μερών μπορεί να επιτευχθεί μέσω της ευτυχίας του συνόλου. Η διαπίστωση αυτή οδηγεί σε μια κοινωνική φιλοσοφία του «εμείς» και του «είμαι» καταργώντας την κοινωνική φιλοσοφία του «εγώ» και του «έχω».

Συγχρόνως, το θεώρημα δράσης αντίδρασης μας διδάσκει ότι, μέσα σε ένα ενιαία και αδιάσπαστη συμπαντική ουσία, κάθε κακή δράση μας πάνω στο μέρος, δημιουργεί την ενστικτώδη αντίδραση του συνόλου πάνω σε μας. Με λίγα λόγια ότι κάνουμε το εισπράττουμε πολλαπλάσια από κάθε γωνιά της συμπαντικής ενότητας.

Τέλος η έννοια της συμπαντικής αδιαίρετης ενότητας δημιουργεί μια νέα περιβαλλοντική συνείδηση εφόσον, η φύση είναι ένα μέρος του όλου και κάθε δράση μας εναντίον της σημαίνει δράση ολόκληρης της δημιουργίας εναντίον μας.


Δηλαδή λέτε πως οτιδήποτε αντιλαμβανόμαστε γύρω μας είναι ψευδές; Είναι matrix; Ό,τι μάθαμε είναι λάθος;

Ότι μάθαμε μέχρι σήμερα μας βοήθησε να δημιουργήσουμε όλα όσα χρειάζονταν για να αναπτύξουμε τον σημερινό δυτικό πολιτισμό. Δεν ήταν λάθος αλλά περιορισμοί της αλήθειας μέσα στα πλαίσια των δυνατοτήτων της ανθρώπινης φυσιολογίας και δογματικής.

Όπως ανέφερε και ο Δημόκριτος: «Yπάρχουν δύο είδη γνώσης, η μία μέσω των αισθήσεων και η άλλη μέσω της διάνοιας. Από αυτές, εκείνη που αποκτάται μέσω της διάνοιας την αποκαλεί γνήσια, αποδίδοντάς της αξιοπιστία για την εκφορά σωστής κρίσης, ενώ εκείνη που αποκτάται μέσω των αισθήσεων την ονομάζει νόθα, μην αναγνωρίζοντάς της το αλάθητο για τη διάγνωση του αληθινού. Λέγει κατά λέξη, «υπάρχουν δύο μορφές γνώσεις, μία γνήσια και μία νόθα. Στη νόθα ανήκουν όλα τα παρακάτω, η όραση, η ακοή, η οσμή, η γεύση, η αφή. Η άλλη μορφή γνώσης είναι γνήσια, που είναι ξέχωρη από αυτή».

Η σύγχρονη επιστημονική γνώση έχει αρχίσει να αντιλαμβάνεται τη γνώση που αποκτάται μέσω της διάνοιας και πάνω σε αυτήν δομεί το Νέο Πολιτισμικό Ρεύμα.

Ζούμε σ’ ένα matrix


Ποια είναι κατά τη γνώμη σας, η επίδραση όλων των σύγχρονων επιστημονικών θεωριών στη νέα δομική συγκρότηση των δυτικών κοινωνιών;

Μια κοινωνία, η οποία έχει συνειδητοποιήσει τους προηγούμενους φυσικούς κανόνες, αναγνωρίζει ως βασική αξία της την «ελευθερία» στo πλαίσιo της ενότητας. Μέσο κατάκτησης της ελευθερίας αποτελεί η πνευματικότητα.

Αποτέλεσμα της προηγούμενης διαπίστωσης είναι ότι πρώτη και βασική επιδίωξη του ανθρώπου πρέπει να είναι η διασφάλιση και επέκταση της πνευματικότητάς του. Αυτό όμως που θα πρέπει να διευκρινιστεί είναι ότι το πνεύμα δεν αποτελεί ένα ανεξάρτητο φιλοσοφικό κατηγόρημα, αλλά μια άλλη έκφραση της έννοιας της ελευθερίας.

    Πνευματικός άνθρωπος είναι ο ελεύθερος και κοινωνικοποιημένος άνθρωπος. Πνευματικότητα δεν σημαίνει εξαΰλωση αλλά απελευθέρωση


Η επιστήμη δίνει τα όπλα προκειμένου να συγκροτήσουμε έναν νέο ουμανιστικό πολιτισμό. Όμως οι κοινωνικές εξελίξεις έχουν δρομολογηθεί προς μια στρεβλή κατεύθυνση Ως εκ τούτου δεν υπάρχει παρά μόνο μια διέξοδος από την κρίση, η συνειδητοποίηση της ανάγκης μιας εσωτερικής προσωπικής μας αναμόρφωσης, Μια τέτοια εξέλιξη θα έχει ως βραχυπρόθεσμο αποτέλεσμα την αναμόρφωση των καθιερωμένων θεσμών και μακροπρόθεσμα την κατάρρευση της σημερινής οικονομίστικης λογικής και την ανάπτυξη ενός νέου Ουμανιστικού Πολιτισμού.

    Έτσι είναι σημαντικό να αντιληφθούμε ότι, η επανάσταση η οποία ήδη συντελείται στους τομείς της ενέργειας, της τεχνολογίας, της οικογενειακής ζωής, τις σχέσεις των δύο φύλων, του τομέα της επικοινωνίας, θα έχει ως αποτέλεσμα, αργά ή γρήγορα, μια πολιτική και πολιτιστική έκρηξη, για την οποία πρέπει όλοι να είμαστε προετοιμασμένοι. Η προετοιμασία όμως αυτή δεν είναι εύκολη εφόσον προσκρούει σε μια στρεβλά και εγωιστικά αναπτυγμένη αίσθηση του «δημόσιου και οικονομικού συμφέροντος»


Παρόλα αυτά, όσο δύσκολο και αν είναι, το πρώτο βήμα του Νέου Πολιτισμικού Ρεύματος πρέπει να γίνει τώρα. Είναι επιτακτική ανάγκη, το συντομότερο δυνατόν, να αντικατασταθεί ο πολιτισμός του Homo Sapiens, του σοφού ανθρώπου των πολέμων του αίματος και των καταστροφών, από τον ουμανιστικό πολιτισμό του Homo Universalis, του Συμπαντικού ανθρώπου, που τόσο έχουμε ανάγκη.


Οι νέες επιστημονικές ανακαλύψεις ή διαπιστώσεις παραμένουν στο περιθώριο του εκπαιδευτικού συστήματος και γιατί;

Είναι θέμα των δυτικών «εκπαιδευτικών συστημάτων». Τα συστήματα αυτά προωθούν μόνο τις γνώσεις που αποβλέπουν στην θεοποίηση της ύλης και της ατομικότητας, ως παραγόντων της οικονομικής ανάπτυξης. Η λογική των εκπαιδευτικών αυτών συστημάτων θεωρεί, αλλά δεν ομολογεί, ότι η οικονομική ευμάρεια είναι ο μόνος παράγοντας που οδηγεί στην ευτυχία της κοινωνίας και του ανθρώπου.


Όλα είναι ένα, όλα είναι τώρα;

Όπως αναφέρει ο Αϊνστάιν:

    «Για εμάς τους ορκισμένους φυσικούς η διάκριση ανάμεσα στο παρελθόν το παρόν και το μέλλον είναι μόνο μια ψευδαίσθηση ακόμα και αν είναι τόσο επίμονη»


Η έννοια του «χρόνου» στη σύγχρονη Φυσική τροποποιείται ριζικά έτσι ώστε, έννοιες όπως αυτές του «παρόντος», του «μέλλοντος» και του «παρελθόντος» δεν έχουν πλέον επιστημονικό νόημα. Ομοίως, δεν έχουν νόημα έννοιες όπως αυτές, του «εδώ» και του «εκεί», του «πάνω» ή του «κάτω». Στο Σύμπαν της σύγχρονης επιστημονικής πραγματικότητας το «εδώ» είναι «παντού» και το «τώρα» ταυτίζεται με το «χθες» και το «αύριο».

Υπάρχουν άλλοι επιστήμονες ή φιλόσοφοι εντός ή εκτός Ελλάδας με τους οποίους συμφωνείτε στην αναγκαιότητα του νέου αυτού πολιτισμικού ρεύματος;

Όπως πλέον διαφαίνεται, το μηχανιστικό και υλιστικό κοσμοείδωλο, που θεμελιώθηκε κατά τον 16ο-17ο αιώνα, έχει σχεδόν κλείσει τον ιστορικό του κύκλο αφήνοντας πίσω του τα συντρίμμια ενός καταρρέοντος δυτικού πολιτισμού σε κοινωνικό, οικονομικό και θεολογικό επίπεδο.

    Η ανάγκη δημιουργίας ενός νέου δυτικού πολιτισμικού ρεύματος είναι επιτακτική όσο ποτέ άλλοτε. Το πρόβλημα όμως είναι η αναζήτηση των αξιακών και ηθικών βάσεων της ανάπτυξης του νέου αυτού ανθρωπιστικού πολιτισμικού ρεύματος


Την ανάγκη αυτή έχουν επισημάνει, προτείνοντας λύσεις, μεγάλοι διανοητές σε ολόκληρο τον κόσμο αλλά και στην Ελλάδα. Αναφέρουμε ενδεικτικά τους Τόφλερ, Μαρκούζε και Νέγκρι.

Εκτός αυτών όμως, τόσο η διάσημη Λέσχη της Ρώμης, όσο και η Ομάδα Φουτουριστών στο Stanford Research Institute, μελετώντας τα πολύ επικίνδυνα μελλοντικά προβλήματα της ανθρωπότητας, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η τρέχουσα κοσμοθεωρία και οι τεχνολογίες που αυτή υποστηρίζει, έχουν μεν δημιουργήσει τεράστια οφέλη σε ένα επίπεδο, αλλά συγχρόνως είναι απαρχαιωμένες και υπεύθυνες για τη δημιουργία του παγκόσμιου μεγάλου προβλήματος. Οι συγγραφείς αυτών των μελετών διατύπωσαν μια πρότασή εξόδου από την κρίση που δεν είχε να κάνει με την οικονομία, την τεχνολογία ή την πολιτική. Περισσότερο εξαρτιόταν από την επανάκτηση αυτού που ο Άλντους Χάξλεϊ όρισε ως προαιώνια φιλοσοφία: Μια κατανόηση της σχέσης μεταξύ του εαυτού μας και του κόσμου που βρίσκεται στη ρίζα κάθε μεγάλου κοινωνικού, θρησκευτικού ή φιλοσοφικού κινήματος.

Όπως επισημαίνουν οι διανοητές Hugh Kearney, Βuckminster Fullet, John Strohmeier και Peter Westbrook, οι βάσεις μιας νέας πολιτισμικής συγκρότησης απορρέει μόνο μέσα από ένα σύστημα σκέψης, το οποίο πήγασε από την αρχαία Ελληνική διανόηση.
Ποιος όμως τους άκουσε και ποιος τους ακούει ακόμα και σήμερα;


Πέρα από την ακαδημαϊκή σας δράση πως αλλιώς οργανώνεστε και προωθείτε τις ιδέες σας;

Οι ιδέες δεν έχουν ατομική, αλλά συλλογική πατρότητα, ως εκ τούτου δεν είναι δυνατόν να προωθούνται συγκεκριμένα από κάποιον. Η γνώση της αλήθειας των όντων δεν αποτελεί κτήση κανενός. Όλοι μας αποτελούμε μετόχους της συμπαντικής γνώσης στο επίπεδο των δυνατοτήτων μας. Η γνώση είναι δύναμη και η συνολική δύναμη του σύμπαντος μερίζεται στους ανθρώπους δίχως να διαμερίζεται και δεν αποτελεί αποκλειστικό κτήμα κανενός.

Η σχέση της γνώσης με τον άνθρωπο είναι ερωτική και όπως αναφέρει και ο καθηγητής της θεολογικής σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Μ. Μπέγζος:

    «Η κτητική γνώση μένει ανέραστη, αλλά η μετοχική γνώση γίνεται ερωτική πράξη. Η αλήθεια δεν είναι καρπός στεγνού λογισμού των φυσικομαθηματικών επιστημών και στυγνού υπολογισμού κεφαλαιοκρατικών συμφερόντων, αλλά αποτελεί γέννημα θρέμμα του ερωτικού λόγου. Μόνο στον έρωτα ενώνεται η ζωή με τη σκέψη, η γνώση με την πράξη, η θεωρία με την εφαρμογή. Και μόνο σε ένα τέτοιο ορίζοντα σχεσιακού, υπαρξιακού διαλόγου, συμβιωτικού και ερωτικού λόγου βρίσκει η ζωή το νόημα της, παίρνει ξανά πάλι σημασία και αποκτά όντως αξία».



Πηγή: Μάνος Δανέζης: Ζούμε σ’ ένα matrix… η ανατροπή είναι ζήτημα χρόνου - RAMNOUSIA

Ο Μύθος του Σπηλαίου του Πλάτωνα

  Οι ομοιότητές του με το Matrix και η σύγρονη ερμηνεία του

Ο Μύθος με τη σπηλιά στην Πολιτεία του Πλάτωνα

Η Πολιτεία περιλαμβάνει την Αλληγορία του σπηλαίου, με την οποία ο Πλάτων εξηγεί τη Θεωρία των Ιδεών του.

Η σημερινή κατάσταση του ανθρώπου, λόγω απαιδευσίας, μπορεί να αναπαρασταθεί άψογα από τον περίφημο μύθο του σπηλαίου που διηγείται ο Πλάτωνας, στην αρχή του έβδομου βιβλίου της Πολιτείας του.

Ο άνθρωπος ζει σε μια ψευδαίσθηση

Σύμφωνα με τον αλληγορικό μύθο οι άνθρωποι ζούμε σαν φυλακισμένοι μέσα στις παραισθήσεις και τις αυταπάτες μας και δεν μπορούμε να γνωρίσουμε την αλήθεια γιατί μας εμποδίζουν τα δεσμά των αισθήσεων αλλά και τα δεσμά των εξουσιαστών, που χειραγωγούν τις αισθήσεις μας ώστε να αντιλαμβανόμαστε μόνο την πραγματικότητα όπως την καθορίζουν εκείνοι.

Κάποια στιγμή μερικοί δεσμώτες απαλλάσσονται επιτέλους από την επιρροή των δογμάτων, χάρη στην παιδεία και τον ορθό λόγο και επιτέλους με καθαρή σκέψη μπορούν να γνωρίσουν την αλήθεια βασιζόμενοι σε αποδείξεις.

Ο μύθος του σπηλαίου

απατηλές παραστάσεις

Ο μύθος αυτός διηγείται πως σε ένα σπήλαιο, κάτω από τη γη, βρίσκονται μερικοί άνθρωποι αλυσοδεμένοι με τέτοιο τρόπο, ώστε να μπορούν να δουν μόνο τον απέναντί τους τοίχο. Δεν μπορούν να κοιτάξουν ούτε πίσω, ούτε δεξιά, ούτε αριστερά. Πίσω τους ωστόσο είναι αναμμένη μια φωτιά. Έτσι οτιδήποτε εκδηλώνεται πίσω από την πλάτη τους αναπαριστάνεται ως σκιά στον απέναντι τους τοίχο. Επειδή οι άνθρωποι αυτοί σε ολόκληρη τη ζωή τους τα μόνα πράγματα που έχουν δει είναι οι σκιές των πραγμάτων, έχουν την εντύπωση ότι οι σκιές που βλέπουν πάνω στον τοίχο είναι τα ίδια τα πράγματα. Εάν όμως κάποιος από τους αλυσοδεμένους ανθρώπους του σπηλαίου κατορθώσει να ελευθερωθεί, να βγει από τη σπηλιά και να ανέβει πάνω στη γη και, κάτω από το φως του ήλιου πλέον, δει τα πράγματα, θα καταλάβει την πλάνη στην οποία ζούσε όσο ήταν μέσα στη σπηλιά. Θα αντιληφθεί τότε ότι οι σύντροφοι του, που εξακολουθούν να βρίσκονται αλυσοδεμένοι στο σπήλαιο, ακόμη ζουν βυθισμένοι μέσα στις ψευδαισθήσεις.

Η ερμηνεία του μύθου από τον μεγάλο μας φιλόσοφο

Πλάτων

Κατά τον Πλάτωνα, ο απελεύθερος δεσμώτης είναι ο φιλόσοφος, ο οποίος βλέπει τα ίδια τα όντα, τις ιδέες, και όχι τα είδωλά τους. Οι αλυσοδεμένοι σύντροφοι του είναι οι κοινοί άνθρωποι που, έχοντας εθισθεί στις απατηλές παραστάσεις των αισθητών πραγμάτων, ζουν, χωρίς να το ξέρουν, μέσα στο ψέμα. Πάντοτε βέβαια, για τον Πλάτωνα, υπάρχει η δυνατότητα απεμπλοκής των αλυσοδεμένων ανθρώπων από τις πλάνες τους. Για να το πετύχουν αυτό, χρειάζεται να αποδεσμευτούν από τις αλυσίδες τους. Αυτές συμβολίζουν τις αισθήσεις τους, που τους υποχρεώνουν να παρατηρούν μόνο τα απατηλά είδωλα των ιδεών, των αληθινών όντων. Αντί για τις αισθήσεις τους όμως θα πρέπει να εμπιστευτούν το νου τους.

Ο ρόλος του Μύθου και η θέση του Φιλόσοφου στην Πολιτεία του Πλάτωνα

Ο φιλόσοφος - ηγέτης

Η αλληγορία του σπηλαίου είναι μια προσπάθεια τεκμηρίωσης της θέσης του φιλόσοφου ως βασιλιά στην Ιδεώδη Πολιτεία. Οι φυλακισμένοι αρχίζουν να αποδίδουν τα μη πραγματικά σχήματα των σκιών με όρους και έννοιες, ενώ πιστεύουν ότι οι σκιές αυτές είναι η πραγματικότητα.

Το ότι οι φυλακισμένοι, ωστόσο, μπορούν να δουν μόνο τις σκιές αυτές, δε σημαίνει ότι ο υπαρκτός κόσμος περιορίζεται μόνο μες στο σπήλαιο. Αν κάποιοι καταφέρουν να λυθούν από τις αλυσίδες και βγουν από το σπήλαιο, θα τυφλωθούν από τη λάμψη του Ήλιου και θα επιστρέψουν πίσω. Αν, ωστόσο, συνηθίσουν το φως, θα δουν καθαρά τον Ήλιο, που συμβολίζει το Αγαθό, και θα καταλάβουν ότι όσα έβλεπαν μες στο σπήλαιο ήταν απλά αντίγραφα των αληθινών. Ίσως σκεφτούν να επιστρέψουν πίσω, λυπούμενοι τους φυλακισμένους συντρόφους τους. Πίσω, όμως, στο σπήλαιο, δε θα μπορούν να συνηθίσουν στο σκοτάδι, και, προσπαθώντας να διδάξουν στους υπόλοιπους την αλήθεια, ίσως δεχτούν το μίσος και την αντίδρασή τους.

Σωκράτης : « -Και αν κανείς ήθελεν να επιχειρήσει να τους λύσει από τα δεσμά τους και να τους ανεβάσει, δεν θα ήσαν ικανοί να τον σκοτώσουν αν ημπορούσαν να τον πιάσουν στα χέρια τους; Αφου θα θεωρούσαν ότι θέλει να τους κάνει κακό και να τους τυφλώσει ενώ αυτός θέλει να τους δείξει το μόνο αληθινό Φώς.» Γλαύκων : «-Το δίχως άλλο!». Έχουμε πολλά θλιβερά ιστορικά παραδείγματα εν προκειμένω. Ο ίδιος ο Σωκράτης είχε τραγικό τέλος, επειδή εισήγαγε καινά δαιμόνια...

Ωστόσο, όσοι ελευθερώθηκαν, οι φιλόσοφοι, έχουν χρέος να επιστρέψουν πίσω και να διδάξουν και τους υπόλοιπους.

Συχνά, ο Ήλιος, που συμβολίζει το Αγαθό, ωθεί στην ερμηνεία του Μύθου του Σπηλαίου από θρησκευτικής απόψεως: χωρίς Θεό, οι άνθρωποι ζουν μες το σκοτάδι.

Ο κόσμος μέσα στο σπήλαιο, για ολόκληρο το έργο της Πολιτείας, εκφράζει την εμμονή στα αισθητά πράγματα, όσων μπορούν οι άνθρωποι να αντιληφθούν με τις αισθήσεις τους, ενώ η άνοδος στον πραγματικό κόσμο και η όραση των αληθινών Ιδεών υπό το φως του Ήλιου οδηγούν στην κατα τον Πλάτωνα απόλυτη αλήθεια :

Την εναρμόνιση των τριών τμημάτων της ψυχής και την ενδυνάμωση του λογιστικού.

Καθηλωμένοι στην ίδια θέση οι έγκλειστοι βλέπουν μόνο σκιές και, ελλείψει άλλων ερεθισμάτων, θεωρούν αυτονόητη την αυθεντικότητά τους. Τα δεσμά τούς στερούν κάθε δυνατότητα κίνησης, αυτενέργειας και διεύρυνσης του οπτικού τους πεδίου. Προσωπική δράση δεν υφίσταται. Υπάρχει μόνον όρασης αλλά και αυτή δεν είναι άλλο από παθητική παρατήρηση των συμβάντων, αναντίρρητη αποδοχή των δεδομένων των αισθήσεων, άγνοια, πλάνη.

Η ανάβαση στον κόσμο του φωτός συνιστά μια πορεία, η οποία ξεκινώντας από μια αρνητική γνώση, από τη γνώση "του τι δεν είναι", απολήγει στην αυτογνωσία και την κοσμογνωσία. Ο κόσμος του σπηλαίου απεικονίζει την εμμονή της ψυχής στο αισθητόν, την υπερεκτίμησή του, την παντελή κυριαρχία των αισθήσεων και του επιθυμητικού τμήματός της επί του λογιστικού. Η προσκόλληση στο γίγνεσθαι επιφέρει ψυχική σύγχυση, νόσον, ενώ η θέασις των όντων εσωτερική ισορροπία , την εναρμόνιση των τριών τμημάτων της ψυχής και την ενδυνάμωση του λογιστικού μέρους της. Για τον Πλάτωνα, το αίτημα της αυτογνωσίας είναι πρωταρχικό. Ακόμη κι αν δε βρεθεί ποτέ ο φιλόσοφος -ηγέτης που θα διοικήσει την ιδανική πολιτεία, κάθε άνθρωπος χωριστά θα πρέπει να επιδιώξει τουλάχιστον να ρυθμίσει το πολίτευμα της ψυχής του.

Η ερμηνεία της αλληγορίας του σπηλαίου του Πλάτωνα στη σύγχρονη εποχή

ΜΜΕ και Προπαγάνδα

Οι άνθρωποι, από αρχαιότατες εποχές ως σήμερα, ζούμε φυλακισμένοι στα σώματά μας, μέσα στις παραισθήσεις, τις ψευδαισθήσεις και τις αυταπάτες μας που δημιουργούνται από τον εγωκεντρισμό, την επιθυμία για απόκτηση και εξουσία, τον ατομικισμό, την αδιαφορία για τους άλλους, την προσκόλληση μόνο στις σωματικές μας ανάγκες και σε αυτές που μας προστάζει η αυτοϊκανοποίηση του εαυτούλη μας και την άκριτη υπακοή σε αυτό που μας παρουσιάζουν ως πραγματικό και ως την μοναδική μας επιλογή για ζωή . Για να γνωρίσουμε την αλήθεια, πρέπει ν’ αποτινάξουμε τα δεσμά των αισθήσεων αλλά και τα δεσμά των ποικίλων εξουσιαστών, που αφήνουν ν’ αντιλαμβανόμαστε μόνο τα αντίγραφα και τις απατηλές σκιές της πραγματικότητας.

Έρχεται όμως κάποια στιγμή, που κάποιοι δεσμώτες, καταφέρνουν ν’ απαλλαγούν απ’ την επιρροή των αισθήσεων και των δογμάτων και να γνωρίσουν την αλήθεια, βασιζόμενοι στις αποδείξεις που τους παρέχει μόνο ο ορθός λόγος και η καθαρή σκέψη. Οι άνθρωποι αυτοί είναι οι φιλόσοφοι και οι «πεπαιδευμένοι», οι μορφωμένοι, που η παιδεία τους δείχνει τον τρόπο πώς, ξεγλιστρώντας μέσα από τα ποικίλα δογματικά δίχτυα, να ξεφύγουν από τη μοίρα των δεσμωτών της σπηλιάς…

Άλλωστε ο κόσμος του σπηλαίου και όσα διαδραματίζονται εντός του είναι τόσο δεδομένος, ώστε να μη γεννά την παραμικρή αμφιβολία για το αν είναι αληθινός. Ωστόσο αυτό συμβαίνει και στη δική μας πραγματικότητα που δεδομένα και αληθινά θεωρούνται μόνο όσα μας δείχνουν τα ΜΜΕ, όσα μάθαμε στο σχολείο, όσα αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας όχι όμως με τον νου μας, όσες επιθυμίες απορρέουν από τις σωματικές μας ανάγκες αλλά και τις ανάγκες επιβεβαίωσης του υπέρμετρου εγώ μας με αποτέλεσμα όλα αυτά να έχουν οδηγήσει τον άνθρωπο στη ψευδαίσθηση πως είναι μόνος του και ο μόνος τρόπος να επιβιώσει είναι εις βάρος των άλλων και της φύσης.

Οι ομοιότητες με την ταινία Matrix

ο κόσμος του Μάτριξ (σπηλιά -ΜΗΤΡΑ - matrix)

Ο πυρήνας του μύθου του σπηλαίου ξαναπροτάθηκε, σε σύγχρονη εκδοχή, στην ταινία το Matrix (1999) των αδερφών Andy και Larry Wachowsky (Γουατσόφσκυ). Η ταινία, ως γνωστόν, περιγράφει ένα μέλλον στο οποίο ο κόσμος όπως τον ξέρουμε εμείς είναι ουσιαστικά το Matrix, μια εικονική πραγματικότητα που δημιουργήθηκε και συντηρείται από νοήμονες μηχανές προκειμένου να κατευνάσει, υποτάξει και εκμεταλλευτεί τον ανίδεο ανθρώπινο πληθυσμό ως πηγή ενέργειας (παραγωγής και κατανάλωσης, θα λέγαμε).

Όπως στο μύθο του σπηλαίου, ο κόσμος του Μάτριξ (σπηλιά -ΜΗΤΡΑ - matrix) , είναι ένας κόσμος παραισθήσεων. Οι άνθρωποι ζουν και κινούνται σε αυτόν, χωρίς να υποψιάζονται την πραγματική «ψεύτικη» κατάστασή του. Η ταινία αναφέρεται δήθεν στο μέλλον, για ευνόητους λόγους, ενώ περιγράφει γλαφυρά τη σύγχρονη κατάσταση της ανθρωπότητας. Στην πρώτη ταινία της σειράς, ο ήρωας ο Neo, διαλέγει το κόκκινο χάπι που του επιτρέπει να προχωρήσει στην αφύπνιση. Ο Σκοτεινός, όπως τον αποκαλούσαν, Ηράκλειτος δηλώνει χαρακτηριστικά :

« ΕΝΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΞΥΠΝΗΤΟΥΣ. ΟΙ ΚΟΙΜΙΣΜΕΝΟΙ ΖΟΥΝ Ο ΚΑΘΕΝΑΣ ΣΤΟ ΔΙΚΟ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟ».

Όμως δεν θέλουν όλοι οι άνθρωποι να ξεφύγουν από το Μάτριξ!.. Δεν είναι όλοι έτοιμοι να αντικρούσουν την φοβερή πραγματικότητα. Θέλουν σαν το Σάιφερ να ζουν στον ψεύτικο κόσμο. Όταν τους δίνουν «το κόκκινο και το μπλε χάπι», δεν επιλέγουν οι περισσότεροι το κόκκινο που θα τους οδηγήσει στο «ξύπνημα». Προτιμούν να μένουν στο όνειρο, παρά να αντιληφθούν το μέγεθος του εφιάλτη στον οποίο είναι έτσι κι αλλιώς μπλεγμένοι.

από την ταινία the Matrix

Οι παρόμοιες ερμηνείες του Μύθου και της ταινίας Μάτριξ στη σημερινή πραγματικότητα

Ομοιότητες του μύθου με το Μάτριξ

Δεν μπορούμε να αναγκάσουμε κανένα να ξυπνήσει με το ζόρι. Αυτό όμως που έχουμε υποχρέωση είναι να καταστήσουμε εμφανή και προσβάσιμη την έξοδο από το τούνελ γι' αυτούς, που έχουν κουραστεί να ζουν στο όνειρο-εφιάλτη και η ψυχή τους είναι έτοιμη να ανθίσει στη συνειδητότητα. Δεν είναι χρήσιμο να περιμένουμε την έλευση του Νέου (Νήο=New) εκλεκτού για να μας σώσει από τη μηχανικότητα, γιατί μόνο ο καθένας μπορεί, με τη δική του προσπάθεια και τη σχετική εξωτερική βοήθεια, να γίνει o σωτήρας του εαυτού του. Τα πράγματα όμως δεν είναι και τόσο ζοφερά. Αυτή είναι η μία πλευρά της Σελήνης, η σκοτεινή. Υπάρχει όμως και η άλλη που μας κάνει να είμαστε, υπό όρους, αισιόδοξοι....Είναι η πλευρά που υπάρχει στην έξοδο του σπηλαίου....

Σχετικά βίντεο :

Όλη η συζήτηση του Σωκράτη και του Γλαύκωνα για τον Μύθο με τη σπηλιά

ΣΩΚΡΑΤΗΣ-ΓΛΑΥΚΩΝ

Παρακάτω σας παραθέτουμε ολόκληρο τον διάλογο που είχε ο Σωκράτης και ο Γλαύκων όπου γίνεται η αφήγηση της αλληγορικής ιστορίας με το σπήλαιο του Πλάτωνα και υπάρχει στην Πολιτεία του Πλάτωνα από 514α μέχρι 521β :

Η ΣΠΗΛΙΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ (ΣΩΚΡΑΤΗΣ-ΓΛΑΥΚΩΝ) :
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Λοιπόν, είπα, ύστερ’ απ’ αυτά, παρομοίασε με μια εικόνα σαν κι αυτή την ανθρώπινη φύση αναφορικά με την παιδεία και την απαιδευσία. Φαντάσου δηλαδή ανθρώπους σε υπόγειο οίκημα με μορφή σπηλιάς, που έχει την είσοδό του ανοιχτή προς το φως της μέρας, που το μάκρος της πιάνει πέρα πέρα όλη τη πρόσοψη της σπηλιάς και να βρίσκονται εκεί από την παιδική τους ηλικία αλυσοδεμένοι και στα σκέλη και στον αυχένα, ώστε να μένουν με το σώμα τους ακίνητο, έτσι που να μην βλέπουν παρά μόνο ό,τι είναι μπροστά τους, ενώ δεν έχουν την δυνατότητα, εξαιτίας της αλυσίδας, να περιφέρουν ολόγυρα το κεφάλι τους. Και πίσω τους, σε αρκετή απόσταση, σ’ επίπεδο ψηλότερο απ’ αυτούς ν’ ανάβει φως από φωτιά• και στο ενδιάμεσο, ανάμεσα στη φωτιά και τους δεσμώτες, δρόμος ανηφορικός και παράλληλα μ’ αυτόν να’ ναι χτισμένος μαντρότοιχος, να, σαν τα χαμηλά διαφράγματα που τοποθετούν οι ταχυδακτυλουργοί μπροστά στους θεατές, πάνω απ’ τα οποία δείχνουν τα ταχυδακτυλουργικά τους.
ΓΛΑΥΚΩΝ Βλέπω, είπε ο Γλαύκων.
ΣΩ. Βλέπε λοιπόν ανθρώπους να κουβαλούν, παράλληλα με αυτόν τον μαντρότοιχο, σκεύη κάθε λογής, υψωμένα πάνω απ’ τον μαντρότοιχο, και ανδριάντες και άλλα ομοιώματα ανθρώπων και ζώων, λίθινα και ξύλινα, φιλοτεχνημένα με κάθε τρόπο• κι όπως θα περίμενε κανείς, άλλους απ’ τους διερχόμενους αχθοφόρους να μιλούν, άλλους να σιωπούν.
ΓΛ. Παράξενη εικόνα περιγράφεις, είπε, και παράξενους δεσμώτες.
ΣΩ. Ολόιδιους με μας, αποκρίθηκα• γιατί πιστεύεις ότι άνθρωποι σε τέτοια κατάσταση πρώτα πρώτα θα έχουν δει τίποτ’ άλλο εκτός απ’ τις σκιές του εαυτού τους και των συνδεσμωτών τους, που τις σχηματίζει η λάμψη της φωτιάς στον απέναντι απ’ αυτούς τοίχο της σπηλιάς;
ΓΛ. Μα γίνεται να δουν τίποτ’ άλλο, είπε, εφόσον είναι αναγκασμένοι να έχουν το κεφάλι τους ακίνητο σ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους;
ΣΩ. Και τι θα ‘χουν δει απ’ εκείνους τους διερχόμενους αχθοφόρους; τίποτ’ άλλο, εκτός απ’ τις σκιές τους;
ΓΛ. Μόνο αυτές, βέβαια.
ΣΩ. Λοιπόν, αν είχαν τη δυνατότητα να κουβεντιάζουν μεταξύ τους, δεν έχεις τη γνώμη ότι θα νόμιζαν πως οι σκιές που βλέπουν είναι πραγματικά αντικείμενα;
ΓΛ. Οπωσδήποτε.
ΣΩ. Και τι νομίζεις, αν απ’ τα βάθη του δεσμωτηρίου η ηχώ αναμετέδιδε τις φωνές, κάθε φορά που κάποιος απ’ τους διερχόμενους θα μιλούσε, πιστεύεις ότι θα φαντάζονταν ότι κάτι άλλο βγάζει φωνή και όχι οι σκιές των διερχόμενων;
ΓΛ. Μα τον Δία, όσο για μένα, τίποτ’ άλλο.
ΣΩ. Λοιπόν, είπα, άνθρωποι σε αυτή την κατάσταση θα πίστευαν ως πραγματικό μόνο τις σκιές των αντικειμένων που εμφανίζονται και τίποτ’ άλλο;
ΓΛ. Σίγουρα, μόνο τις σκιές.
ΣΩ. Σκέψου λοιπόν, είπα, τι λογής θα μπορούσε να είναι η απολύτρωση και η γιατρειά τους απ’ τα δεσμά και την άγνοιά τους, αν με φυσική ακολουθία συνέβαιναν πράματα σαν και τούτα: κάθε φορά που κάποιος θα λυνόταν απ’ τα δεσμά του και θα ‘νιωθε ξαφνικά την ανάγκη να σηκωθεί όρθιος και να περιστρέφει τον αυχένα του και να βαδίζει και να υψώνει το βλέμμα του προς το φως, και κάνοντας αυτές τις κινήσεις θα ‘νιωθε πόνο και, θαμπωμένος απ’ τον φως, θ’ αδυνατούσε να αντικρίζει εκείνα που προηγουμένως έβλεπε τις σκιές τους• λοιπόν, τι κατά τη γνώμη σου θ’ απαντούσε αυτός, αν κάποιος του έλεγε ότι εκείνα που έβλεπε τότε ήταν ανοησίες, τώρα όμως βλέπει κάτι που βρίσκεται κάπως πιο κοντά στην αλήθεια και το βλέμμα του έχει στραφεί σε πράγματα πιο αληθινά – βλέπει λοιπόν πιο σωστά; Και βέβαια, αν δείχνοντάς του ξεχωριστά, ένα προς ένα, αυτά που περνούν μπροστά του, τον ανάγκαζε να απαντήσει στις ερωτήσεις του, τι να ‘ναι αυτά, τι θ’ αποκρινόταν; δεν πιστεύεις ότι θα τα ‘χε χαμένα και θα θεωρούσε ότι βρίσκονται πιο κοντά στην αλήθεια τα όσα έβλεπε τότε απ’ αυτά που του δείχνουν τώρα;
ΓΛ. Θ’ αποκρινόταν, είπε, ότι ναι, εκείνα βρίσκονται πολύ πιο κοντά στην αλήθεια.
ΣΩ. Λοιπόν, κι αν τον υποχρέωνε να στρέψει το βλέμμα του προς το ίδιο το φως, δε θα ‘νιωθε πονόματο και δε θα προσπαθούσε να τα’ αποφύγει, στρέφοντας το βλέμμα του προς εκείνο που χωρίς δυσκολίες αντικρίζει και δε θα νόμιζε ότι τωόντι είναι πιο ξεκάθαρα απ’ αυτά που του δείχνουν;
ΓΛ. Ναι, αυτό θα νόμιζε, είπε.
ΣΩ. Κι αν, είπα, κάποιος τον έσερνε βίαια απ’ τη σπηλιά μέσ’ απ’ την τραχιά και απότομη ανάβαση, και δεν τον άφηνε πριν τον σύρει έξω, στο φως του ήλιου, άραγε δε θα ‘ταν μαρτύριο γι’ αυτόν και δε θ΄ αγαναχτούσε που τον σέρνουν μ’ αυτό τον τρόπο; και, όταν θα ‘φτανε στο φως, έχοντας τα μάτια πλημμυρισμένα απ’ τη λάμψη του ήλιου, θα μπορούσε να βλέπει τίποτε, έστω κι ένα, απ’ αυτά που τώρα λέγονται αληθινά;
ΓΛ. Αποκλείεται έτσι ξαφνικά.
ΣΩ. Αν όμως είχε σκοπό να δει όσα βρίσκονται εκεί ψηλά, θα έπρεπε να εξοικειωθεί• έτσι, θα ‘βλεπε στην αρχή πιο εύκολα τις σκιές, κι ύστερ’ απ’ αυτές τα είδωλα και τωνανθρώπων και των αντικειμένων, όπως αντικατοπτρίζονται μες στο νερό, κι ύστερα τα’ αντικείμενα αυτά καθαυτά• κατόπι θα ύψωνε τη ματιά του και θ’ αντίκριζε ευκολότερα, τη νύχτα, τα όσα βρίσκονται στον ουρανό και το ίδιο το στερέωμα τ’ ουρανού, αντικρίζοντας το φως των άστρων και της σελήνης ευκολότερα απ’ ό,τι τη μέρα τον ήλιο και το φως του ήλιου.
ΓΛ. Οπωσδήποτε.
ΣΩ. Και τέλος- τέλος, πιστεύω, τον ήλιο, όχι μες στα νερά ούτε το είδωλό του, όπως αντανακλάται από άλλη θέση, αλλά θα μπορούσε να τον αντικρίσει αυτόν καθαυτόν στη φυσική του θέση, και να παρατηρήσει πως είναι.
ΓΛ. Αυτό επιβάλλει η ανάγκη, είπε.
ΣΩ. Και κατόπι θα κατέληγε πια στο συμπέρασμα ότι αυτός είναι που κάνει τις εποχές και τα έτη και που εποπτεύει όλα όσα βρίσκονται στο πεδίο της όρασής μας. Και κατά κάποιο τρόπο είναι αίτιος για όλα όσα εκείνοι έβλεπαν στη σπηλιά.
ΓΛ. Είναι φανερό ότι σ’ αυτό το συμπέρασμα θα κατέληγε ύστερ’ απ’ τα παραπάνω.
ΣΩ. Τί λοιπόν; δεν πιστεύεις ότι αυτός, ανακαλώντας στη μνήμη του την πρώτη κατοικία του και τη γνώση, που είχαν εκεί αυτός και οι συγκρατούμενοί του εκείνο τον καιρό, θα μακάριζε τον εαυτό του για την αλλαγή και θα ‘νιωθε οίκτο για τους άλλους;
ΓΛ. Και με το παραπάνω.
ΣΩ. Και νομίζεις ότι, για τις τιμητικές διακρίσεις και για τους επαίνους που απένειμαν αναμεταξύ τους οι δεσμώτες και για τις αμοιβές εκείνου που διέκρινε με μοναδική οξυδέρκεια τις σκιές των όσων περνούσαν μπροστά τους και συγκρατούσε καλύτερα την κανονικότητα με την οποία οι σκιές εμφανίζονταν πρώτες ή τελευταίες ή σύγχρονα με τις άλλες, ώστε αξιοποιώντας αυτή την ικανότητά του να βρισκόνταν σε προνομιακότερη θέση να κάνει προβλέψεις, ποια σκιά θα παρουσιαζόταν σε μια ορισμένη στιγμή – τι λες; Θα ένιωθε λαχτάρα γι’ αυτά και θα ζήλευε τους συνδεσμώτες του που έπαιρναν τιμές κι είχαν επιρροή ανάμεσά τους ή θα βρίσκονταν στην κατάσταση που λέει ο Όμηρος ότι βρέθηκε ο Αχιλλέας και θα επιθυμούσε μ’ όλη τη δύναμη της ψυχής του:Κάλλιο στη γης να ξενοδούλευα ξωμάχος, ρογιασμένος σ’ αφέντη που ‘χασε τον κλήρο του κι είναι το βιός του λίγο και να ξεπέσει σ’ οποιονδήποτε άλλη κατάσταση, παρά να πιστεύει εκείνα και να ζει μια τέτοια ζωή.
ΓΛ. Κι εγώ αυτό πιστεύω, είπε• θα προτιμούσε να ξεπέσει σ’ οποιαδήποτε κατάσταση παρά να ζει μ’ εκείνο τον τρόπο.
ΣΩ. Και κάνε και την εξής υπόθεση, του είπα. Αν ένας τέτοιος άνθρωπος κατέβαινε ξανά εκεί κάτω και έπαιρνε την προηγούμενη θέση του, άραγε δε θα τύλιγε τα μάτια του πυκνό σκοτάδι, έτσι που ξαφνικά γύρισε απ’ τον ήλιο;
ΓΛ. Σίγουρα, είπε.
ΣΩ. Κι αν υποχρεωθεί λοιπόν αυτός ο άνθρωπος να λέει τη γνώμη του για κείνες τις σκιές που διαβαίνουν και να διαγωνιστεί μ’ εκείνους που δεν έπαυσαν ποτέ να είναι δεσμώτες, όσο τον ταλανίζει το πρόβλημα που θα έχει στα μάτια του, πριν αυτά εξοικειωθούν (κι ο χρόνος αυτής της εξοικείωσης δε θα είναι και τόσο λίγος), δε θα προξενούσε λοιπόν τα γέλια και δε θα ΄λεγαν γι’ αυτόν ότι, με το ν’ ανέβει εκεί πάνω να ‘τον που γύρισε με χαλασμένα τα μάτια, κι ότι δεν αξίζει καν τον κόπο να επιχειρήσει κανείς την ανάβαση εκεί ψηλά• και, αν με κάποιο τρόπο μπορούσαν να βάλουν στο χέρι τους και να σκοτώσουν όποιον θα επιχειρούσε να τους λύσει απ’ τα δεσμά τους και να τους οδηγήσει επάνω, στο φως, δε θα ήταν ικανοί να τον σκοτώσουν.
ΓΛ. Χωρίς άλλο, είπε.
ΣΩ. Λοιπόν αγαπητέ μου Γλάυκων, αυτή την αλληγορική εικόνα πρέπει να τη συσχετίσουμε μ’ αυτά που λέγαμε πρωτύτερα: το οίκημα του δεσμωτηρίου είναι αυτός ο κόσμος, που αντικρίζουμε με την όρασή μας• το φως της φωτιάς που φωτίζει τη σπηλιά είναι η ενέργεια του ήλιου• κι αν παραβάλουμε την ανάβαση εκεί ψηλά και τη θέση των όσων βρίσκονται εκεί με την άνοδο της ψυχής στο νοητό τόπο, θα ‘χεις εύστοχα κατανοήσει ποιες είναι οι προσδοκίες μου …Τώρα δική μας υπόθεση είναι, είπα, των ιδρυτών της πολιτείας, τους χαρισματικούς πολίτες να τους οδηγήσουμε αναγκαστικά στο μάθημα, που προηγουμένως είπαμε ότι είναι το μέγιστο, και ν’ αντικρίσουν το αγαθόν και να επιχειρήσουν εκείνη την ανάβαση, κι όταν τέλος ανεβούν, να μην τους επιτρέπεται αυτό που τους επιτρέπεται τώρα.
ΓΛ. Τι ακριβώς;
ΣΩ. Το να μένουν συνεχώς εκεί πάνω και να μη θέλουν να κατέβουν και να γυρίσουν σ ‘ εκείνο το σπήλαιο των δεσμωτών και να μοιράζονται μ’ εκείνους τους μόχθους και τις τιμητικές διακρίσεις τους, είτε αυτές είναι κατώτερες είτε σημαντικότερες.
ΓΛ. Αν καταλαβαίνω καλά, είπε, θα τους αδικήσουμε και θα τους υποχρεώσουμε να ζουν χειρότερα, την ώρα που οι άνθρωποι θα μπορούσαν να ζουν καλύτερα.
ΣΩ. Φίλε μου, ξέχασες και πάλι ότι ο νόμος δε νοιάζεται γι’ αυτό, πώς μια κατηγορία πολιτών θα απολαμβάνει εξαιρετική ευτυχία, αλλά κινεί τους μηχανισμούς ώστε το αγαθό αυτό να τα’ απολαύσει όλη η πόλη, οδηγώντας τους πολίτες με πειθώ και με εξαναγκασμό σε σύμπνοια• υποχρεώνοντάς τους να μεταδίδουν ο ένας στον άλλο την ωφέλεια που ο καθένας τους θα είναι σε θέση να προσφέρει στα κοινά. Κι ο ίδιος νόμος επιδιώκει ν’ αναδείξει τέτοιους άνδρες στην πόλη, όχι για να τους δώσει το ελεύθερο να στραφεί ο καθένας τους όπου θέλει, αλλά για να τους αξιοποιήσει στο έπακρο για να δεθεί η πόλη με δεσμούς φιλίας.

Πηγή: Ο Μύθος του Σπηλαίου του Πλάτωνα, οι ομοιότητές του με το Matrix και η σύγρονη ερμηνεία του - RAMNOUSIA